Det er no vedteke. I januar byrjar rivinga av Palast der Republik - hovudsymbolet paa DDR. Rivinga vert overförd direkte paa ei internett-side; vi kjem tilbake til den seinare.
Palast der Republik var ikkje berre parlamentet for DDR. Her var òg store kulturarrangement og julefestar for ungane. Det skulle vere folkets eige hus, maa vite. I dag er det ikkje noko vakkert syn der det staar.
Det finst dei som vil redde palasset. For nokre veker sidan kunne ein sjaa Liknkspartei-politikarane Petra Pau og Gregor Gysi i spissen for ein demonstrasjon med slagordet "Rettet den Palast!". `Det finst òg fleire planar om kva palasset kan brukast til. Men det er nok for seint, bygninga er full av asbest, og alt maa rivast i alle tilfelle, sier bygningsfolk. Kanskje kunne ein ha redda bygninga om ein var ti aar tidlegare ute (jf. det ein har gjort med Berlemontbygninga i Brussel), men i staden er ein altsaa ti aar for seint ute.
Berlinarar av den gamle garde vil ha tilbake slottet paa tomta. (Meir om det initiativet her.) Det er sjölvsagt absurd aa byggje opp att slottet. Heldigvis har korkje den tyske staten og Berlin kommune raad til slik nywilhelminisme.
15 desember 2005
14 desember 2005
Kvit fisk og innmat
Ingvild vil deltake på julearrangement i Berrrrgen, så ho har reist heim ei veke før meg. Men eg held altså ut, og kan gjere det eg eigentleg vil. Går såleis i einsam majestet rundt i dei 95 kvadratmetra i Dieffenbachstrasse, kikar ut vindauget, set meg ned ved skriverbordet, slår opp i dei mange bøkene, prøver å fortrengje all ubehageleg epost, reiser meg opp og ser etter posten som kjem frå ei luke i døra, kokar litt kaffi eller kanskje eg skulle take te, støvsyg, syklar laaange turar, går i bokhandel og i bibliotek, sym 1000 meter, syklar heim, snakkar med avismannen, går opp trappene og lagar til kvit fisk, t.d. steinbit, eller innmat, t.d. steikt lever med kokt eple.
Du har så store bøker
Var ein svipptur til Oslo laurdag-sundag. Hyggeleg å treffe folk, og å verte oppdatert på kva som skjer i åndslivet der nord. (Jamvel om det å gå ut er noko ein skal straffast for gjennom skyhøge prisar på drikke og mat.) Fekk elles ei aha-oppleving då eg midt på dagen sveva gjennom hyllene i Norli bokhandel. Der er nemleg så stort format på norske bøker! Det gjeld særleg fagbøkene. Dei har dessutan ofte altfor stor skrift på sidene. Kvifor skuldast det eigentleg? Er det av di det vert gitt ut så fåe fagbøker i Noreg, at det som vert gitt ut hovudsakleg er innføringsbøker, og at dei må visast meir att? Men det gjeld òg romanar som det jo kjem ein del av. Eg har nok meir sans for det mindre formatet, t.d. det formatet som norske og dansk-norske forfattarar publiserte i på slutten av 1800-talet. Bøker i det formatet er gode å halde i og gode å lese frå.
06 desember 2005
Indrefileten i tysk grammatikk
"Konjunktiv 2 er indrefileten i tysk grammatikk." (Sagt av kjend vossahistorikar ved bardisken på Atlantic, Bergmannstrasse, Kreuzberg.)
01 desember 2005
Matisyahu
Siste dagen i november var vi på konsert med Matisyahu, ein jødisk-mystisistisk reggaeartist. Matisyahu har ei tøff og livleg sceneframføring, kledd i svart hatt og med langt skjegg. Musikalsk blandar Matisyahu reggae med hipphopp, og han fungerer som ein rappar på svena. Resultatet var uhyre interessant og bra. Dessutan har mannen ei framifrå stemme.
Matisyahu (hebraisk form for ‘Matteus’) er berre 24 år, frå USA, og freistar å leve eit åndeleg liv der han vekslar mellom yeshivaen (bibelskulen) i New York og scena. Tekstane hans dreier seg mykje om det seinmoderne forvirra mennesket og det heilage, dessutan om religiøse symbol. Orienteringa hans går mot kabbala, som ho jo òg gjer blant mange nyreligiøse, t.d. Madonna. I intervju med Tageszeitun 30.11.05 fortel Matisyahu at han likevel ikkje vil vere misjonær med musikken.
Konserten var i Kalkscheune, i Mitte, nær eit gamalt jødisk kjerneområde i Berlin. Det bur fåe jødar fast i Berlin i dag – grunnane til det er velkjende – og tydelegvis var fleire av dei som var på konserten, tilreisande jødar. Mange av dei tok bilete med mobilen sin. Greitt nok det. Men ein som stod bortanfor oss dreiv heile tida og såg på mobilskjermen sin, for å få gode nok bilete, og når konserten var over, såg han på bileta han hadde teke. Han såg faktisk heile konserten gjennom ein mobilskjerm. Det er ei form for framandgjering eg tykkjer er fascinerande. Observere livet gjennom ein mobilskjerm.
Matisyahu (hebraisk form for ‘Matteus’) er berre 24 år, frå USA, og freistar å leve eit åndeleg liv der han vekslar mellom yeshivaen (bibelskulen) i New York og scena. Tekstane hans dreier seg mykje om det seinmoderne forvirra mennesket og det heilage, dessutan om religiøse symbol. Orienteringa hans går mot kabbala, som ho jo òg gjer blant mange nyreligiøse, t.d. Madonna. I intervju med Tageszeitun 30.11.05 fortel Matisyahu at han likevel ikkje vil vere misjonær med musikken.
Konserten var i Kalkscheune, i Mitte, nær eit gamalt jødisk kjerneområde i Berlin. Det bur fåe jødar fast i Berlin i dag – grunnane til det er velkjende – og tydelegvis var fleire av dei som var på konserten, tilreisande jødar. Mange av dei tok bilete med mobilen sin. Greitt nok det. Men ein som stod bortanfor oss dreiv heile tida og såg på mobilskjermen sin, for å få gode nok bilete, og når konserten var over, såg han på bileta han hadde teke. Han såg faktisk heile konserten gjennom ein mobilskjerm. Det er ei form for framandgjering eg tykkjer er fascinerande. Observere livet gjennom ein mobilskjerm.
29 november 2005
Italiensk pønk
Kvart år har den legendariske rockeklubben SO 36 i Kreuzberg ein italiensk pønkfestival. I år hadde Italia Punk 05 vitjing av meg, i alle fall torsdag 24.11., saman med nokre hundre andre galne italienarar. Det bandet som gjorde eit framifrå inntrykk, var derimot ikkje italiensk, men baskisk, og heiter Betagarri. Særleg bra var blåsarrekkja (trompet, trombone, saksofon). Vokalisten likna ei blanding av italiensk mafia og spansk lerhomse. Bandet har forresten ei heimeside der du kan velje mellom baskisk, katalansk, kastiljansk, galisisk, engelsk eller fransk. (Så viss nokon masar om at det "kostar å ha heimesider både på nynorsk og bokmål", så vis til kva Betagarri gjer.)
Noko som er interessant, er at pønken til liks med hipphoppen viser stor regional og lokal variasjon. Kvifor det i dag er Italia pønken står sterkast, veit eg ikkje.
Diverre er det i italiensk ungdomskultur ikkje uvanleg å seie at ein er "fascist" eller "anarkist". Kanskje er det dette umogne som gjer at italiensk politikk er slik han er? Det er så mangt ein får å tenkje på etter å ha vore på italiensk pønkfestival i Berlin.
Noko som er interessant, er at pønken til liks med hipphoppen viser stor regional og lokal variasjon. Kvifor det i dag er Italia pønken står sterkast, veit eg ikkje.
Diverre er det i italiensk ungdomskultur ikkje uvanleg å seie at ein er "fascist" eller "anarkist". Kanskje er det dette umogne som gjer at italiensk politikk er slik han er? Det er så mangt ein får å tenkje på etter å ha vore på italiensk pønkfestival i Berlin.
21 november 2005
Reven på Alexanderplatz
Eg såg to revar på Alexanderplatz, midt i Berlin, rett ved Fjernsynstårnet. Det var onsdag, tidleg kveld, og eg var på veg heim. Gjekk mot Fjernsynstårnet ved ei fontene. Som så ofte før i eigne tankar. Veret var surt. Skodde flerra Fjernsynstårnet. Den prøyssiske steppevinden bles tvers gjennom skjelettet. Og så kom der to revar springande langsmed fontenevatnet, og drakk litt. Den eine sprang tilbake. Den andre for litt mot meg, blunka lurt, før han sprang vidare.
Kvar kjem så desse revane frå? Frå Tiergarten? Frå ein av dei andre store parkane? Ikkje godt å seie. Men rev var det.
Kvar kjem så desse revane frå? Frå Tiergarten? Frå ein av dei andre store parkane? Ikkje godt å seie. Men rev var det.
15 november 2005
Kraft durch Freude
Fredag ettermiddag gjekk togturen til saltlukt og måseskrik. Målet Rügen, Tysklands største øy. Rügen ligg nordaust mot Austersjøen, 4,5 timar med tog frå Berlin (togskifte i Stralsund), i delstaten Mecklenburg-Vorpommern. Den politiske historia til denne regionen (Pommern) er komplisert, men Rügen var i alle fall svensk fram til 1815.
Etter ein time på toget kunne ein kjenne at tempoet var rolegare. Der var ikkje den aggressiviteten som pregar Berlin.
På strandpromenaden i Binz stod hotellrommet klart. Sundagen var det sol og fint å gå den lange, lange sandstranda. Sjå på måser som svel flyndrene heile. Og såvidt unngå bårene som rullar mot land.
Også nasjonalsosialistane tykte at dette området var fint, og ca. 4 km nord for Binz, i Pora, bygde ein eit Kraft durch Freude-Seebad. Planen var å hyse 20 000 gjester samtidig."Kraft durch Freude" var Hitlers ferieklubb, og organiserte t.d. båttur til Noreg. I Pora skulle så tyske arbeidarar samle krefter til ny innsats for nasjonalsosialismen. I 1941 vart byggearbeidet stoppe, invasjonen i Polen gjorde at ein måtte bruke bygningsarbeidarane til andre føremål. Men då hadde ein åtte blokker, kvar på seks etasjer, 10 000 rom, og 4,5 kilometer med bygningsmasse.
DDR gjorde ferdig ein del av blokkene, og brukte anlegget fyrst til ein ungdomsorganisasjon og dinest til militære føremål.
I dag står fem av blokkene att. Ein enorm bygningsmasse. Noko er gjort om til eit interessant museum, men det er uklart kva bygningane skal brukast til. Dei som står bak museet vil ha ein internasjonal ungdomsleir der (30 000 ungdomar skal kome der kvart år), men det spørst om slike blokker er det som lokkar dagens ungdom.
Apropos "Kraft durch Freude". Dette kan minne om ein slags velferdspolitikk, og ein tysk historikar, Götz Aly, har skapt mykje ordskifte i år ved å hevde at når nasjonalsosialismen fekk såpass gjennomslagskraft i det tyske folk, var det av di ein klarte å oppretthalde velferdsstaten. Utgangspunktet for det var i sin tur all rikdomane ein henta frå plyndringa av andre land og av jødane, meiner Aly. No i dag kl. 18 skal det vere eit ordskifte mellom Aly og forfattaren av den nye biografien om Alfred Rosenberg, Ernst Piper, og dit skal eg; det er på Dossmann, bokhandelen i Friedrichstrasse.
Etter ein time på toget kunne ein kjenne at tempoet var rolegare. Der var ikkje den aggressiviteten som pregar Berlin.
På strandpromenaden i Binz stod hotellrommet klart. Sundagen var det sol og fint å gå den lange, lange sandstranda. Sjå på måser som svel flyndrene heile. Og såvidt unngå bårene som rullar mot land.
Også nasjonalsosialistane tykte at dette området var fint, og ca. 4 km nord for Binz, i Pora, bygde ein eit Kraft durch Freude-Seebad. Planen var å hyse 20 000 gjester samtidig."Kraft durch Freude" var Hitlers ferieklubb, og organiserte t.d. båttur til Noreg. I Pora skulle så tyske arbeidarar samle krefter til ny innsats for nasjonalsosialismen. I 1941 vart byggearbeidet stoppe, invasjonen i Polen gjorde at ein måtte bruke bygningsarbeidarane til andre føremål. Men då hadde ein åtte blokker, kvar på seks etasjer, 10 000 rom, og 4,5 kilometer med bygningsmasse.
DDR gjorde ferdig ein del av blokkene, og brukte anlegget fyrst til ein ungdomsorganisasjon og dinest til militære føremål.
I dag står fem av blokkene att. Ein enorm bygningsmasse. Noko er gjort om til eit interessant museum, men det er uklart kva bygningane skal brukast til. Dei som står bak museet vil ha ein internasjonal ungdomsleir der (30 000 ungdomar skal kome der kvart år), men det spørst om slike blokker er det som lokkar dagens ungdom.
Apropos "Kraft durch Freude". Dette kan minne om ein slags velferdspolitikk, og ein tysk historikar, Götz Aly, har skapt mykje ordskifte i år ved å hevde at når nasjonalsosialismen fekk såpass gjennomslagskraft i det tyske folk, var det av di ein klarte å oppretthalde velferdsstaten. Utgangspunktet for det var i sin tur all rikdomane ein henta frå plyndringa av andre land og av jødane, meiner Aly. No i dag kl. 18 skal det vere eit ordskifte mellom Aly og forfattaren av den nye biografien om Alfred Rosenberg, Ernst Piper, og dit skal eg; det er på Dossmann, bokhandelen i Friedrichstrasse.
10 november 2005
Stasi-museet
Førre laurdag gjekk turen til bydelen Lichtenberg og til Stasi-museet. Museet ligg i det som var sentralen for Ministerium für Staatssicherheit, dvs. Stasi. (Nokre bilete her.) Mykje dokumentasjon om avlyttingsmetodar, om løynde kamera i jakker og mikrofonar i trestubbar. Særleg fascinerande er ministeretasjen med brune skinnstilar og 1960-talsinteriør som henta frå James Bond-film. I denne etasjen kan ein gå inn på kontoret til t.d. Stasi-sjefen sjølv, Erich Mielke", boss for 80 000 fulltidstilsette og 170 000 friviljuge. Mielke sat i sjefsstolen frå 1957 til 1989. Han hadde noko på alle, inkludert Honecker, og kunne difor sitje "trygt".
Stasi-museet er del av "Forschungs und Gedenkstätte Normannstrasse", og vert drive av ei sjølvstendig stifting, Astak (Antistalinistische Aktion).
Bydelen Lichtenberg ser elles like realsosialistisk ut som Stasi-hovudkvarteret.
Stasi-museet er del av "Forschungs und Gedenkstätte Normannstrasse", og vert drive av ei sjølvstendig stifting, Astak (Antistalinistische Aktion).
Bydelen Lichtenberg ser elles like realsosialistisk ut som Stasi-hovudkvarteret.
26 oktober 2005
Bergen
Bra ting skjer i Bergen. For det fyrste sa bystyret nei til reklamemonstera frå Clear Channel. Heilt klart at ordskiftet her har verka inn på at Venstre og KrF til slutt snudde. Dinest har bystyret i Bergen oppheva nynorskforbodet i sakshandsaming internt i Bergen kommune. Det skjedde gjennom ein interpellasjon frå Oddny Miljeteig og Kristian Helland. Berre Pensjonistpartiet var imot, Monica Mæland frå Høgre las opp vedtaket på nynorsk. Ein viktig siger! Kvar er målblomen frå Mållaget?
Neste mål i Bergen må vere Bergensavisen (BA). Altså: "Slepp nynorsken til! Opphev nynorskforbodet i BA!"Kan Dagsavisen, kan BA. No når den landsfemnande kampanjen mot VG/Dagbladet er slutt, har Hordaland Mållag eit klårt arbeidsmål: Nynorsken inn i BA.
Neste mål i Bergen må vere Bergensavisen (BA). Altså: "Slepp nynorsken til! Opphev nynorskforbodet i BA!"Kan Dagsavisen, kan BA. No når den landsfemnande kampanjen mot VG/Dagbladet er slutt, har Hordaland Mållag eit klårt arbeidsmål: Nynorsken inn i BA.
Fashion, Beauty, Lifestyle
Tysdag var eg på eit seminar eg hadde tenkt å fylgje på Humboldt-Universität. Tittelen er "Fashion, Beauty, Lifestyle" (berre tittelen er engelsk, resten er på tysk), og handlar om iscenesetjing av sjølvet og sosial ulikskap knytt til mote, venleiksideal og livsstil. Førelesaren, Bodo Lippl, ser ut som ein typisk Garage-gjest, men er hyggeleg og oppegåande.
Diverre viser det seg at seminaret er lagt opp som eit typisk tysk seminar, dvs. ikkje med førelesingar, men med aktiv studentdeltaking. Studentane skal lage referat av artiklar, skrive oppgåver og vere til stades. Så etter ein time med fordeling av oppgåver, og ein endeleg kunne byrje, skulle det så vere gruppearbeid. Ei pinleg affære med diskusjon over heilt generelle spørsmål og så pseudo-oppsummering. Eg sat der og tenkte at ein i Tyskland burde lære seg å skilje klårare mellom førelesing, seminar og kollokviegruppe. Det slår meg elles at dei kvinnelege studentane òg her har ganske så essensialistiske oppfatningar om at menn er slik og slik, samtidig som dei på eit generelt grunnlag seier at venleiksideal er subjektive. Så indirekte kjem det som ved alle sosiale hendingar fram mykje interessant. Og seminaret verka populært, det var tak på 30 studentar, men 39 hadde meldt seg på, og gjennom "Moodle" får ein tilgang til viktige tekstar, og det er då noko. Spesielt litteraturen om livsstil er interessant, i alle fall den tyske. Det norske sosiolingvistar skriv om livsstil, er svært anglo-amerikansk (+ litt Bourdieu)-inspirert. Men eg har eigentleg ikkje tid og ork til å sitje i grupper og diskutere kor vidt venleiksideal berre er subjektive.
Seminaret vert halde ved Institut für Sozialwissenschaft, og eg sit ein del ved biblioteket der.
Diverre viser det seg at seminaret er lagt opp som eit typisk tysk seminar, dvs. ikkje med førelesingar, men med aktiv studentdeltaking. Studentane skal lage referat av artiklar, skrive oppgåver og vere til stades. Så etter ein time med fordeling av oppgåver, og ein endeleg kunne byrje, skulle det så vere gruppearbeid. Ei pinleg affære med diskusjon over heilt generelle spørsmål og så pseudo-oppsummering. Eg sat der og tenkte at ein i Tyskland burde lære seg å skilje klårare mellom førelesing, seminar og kollokviegruppe. Det slår meg elles at dei kvinnelege studentane òg her har ganske så essensialistiske oppfatningar om at menn er slik og slik, samtidig som dei på eit generelt grunnlag seier at venleiksideal er subjektive. Så indirekte kjem det som ved alle sosiale hendingar fram mykje interessant. Og seminaret verka populært, det var tak på 30 studentar, men 39 hadde meldt seg på, og gjennom "Moodle" får ein tilgang til viktige tekstar, og det er då noko. Spesielt litteraturen om livsstil er interessant, i alle fall den tyske. Det norske sosiolingvistar skriv om livsstil, er svært anglo-amerikansk (+ litt Bourdieu)-inspirert. Men eg har eigentleg ikkje tid og ork til å sitje i grupper og diskutere kor vidt venleiksideal berre er subjektive.
Seminaret vert halde ved Institut für Sozialwissenschaft, og eg sit ein del ved biblioteket der.
24 oktober 2005
Museum
Det har vore ein ikkje så verst seinsommar og tidleghaust i Berlin. Kjølege netter og varme ettermiddagar. Folk på uterestaurantar, i parkane eller langsmed kanalkanten; dei mange arbeidslause skaper ei avslappa stemning. I helga kom så hausten med regn. Omsider, får ein seie. For dermed fekk ein endeleg høve til å gå på museum.
Laurdag gjekk fem timar med til det jødiske museet (som ligg i Kreuzberg). Museet er gigantisk, ganske nytt, og handlar jødisk-tysk historie gjennom to tusen år. Eit visst inntrykk gjorde eit rom der ein skulle trakke på steinar forma som menneskehovud. Sundag gjekk turen til Deutshes Historisches Museum (som ligg på museumsøya i Mitte). Det tyske historiske museet handlar om tyskdom, og er i røynda Helmut Kohl sitt verk. Inngangspartiet er teikna av den same arkitekten som stod for pyramide-inngangen til Louvre-museet; likskapane ser ein lett. Sundag var siste dag med ei utstilling om korleis Tyskland har takla nazi-tida i perioden etter 1945. Såg òg ein film om Albert Speer. Biografen Joachim Fest meinte at Speer og Hitler må ha hatt eit uførløyst homo-erotisk forhold der Hitler var den svake parten. Der var elles ei utstilling om hugenottane og ei om migarasjon til Tyskland reint allment, men vi fekk ikkje så mykje tid til det. Interessant forresten var eit tv-innslag med tale heldt av Joschka Fischer på eit årsmøte til Dei Grøne/Bundnis 90 i 1999. Fischer hadde vore og snakka med Milosovic, og vart bua på då han byrja talen sin. I løpet av talen, som vara i to minutt, klarte han å endre stemninga totalt til ståande applaus. Talen var full av dei symbola som den problematiske etterkrigshistoria handlar om, men utan å tippe over.
Laurdag gjekk fem timar med til det jødiske museet (som ligg i Kreuzberg). Museet er gigantisk, ganske nytt, og handlar jødisk-tysk historie gjennom to tusen år. Eit visst inntrykk gjorde eit rom der ein skulle trakke på steinar forma som menneskehovud. Sundag gjekk turen til Deutshes Historisches Museum (som ligg på museumsøya i Mitte). Det tyske historiske museet handlar om tyskdom, og er i røynda Helmut Kohl sitt verk. Inngangspartiet er teikna av den same arkitekten som stod for pyramide-inngangen til Louvre-museet; likskapane ser ein lett. Sundag var siste dag med ei utstilling om korleis Tyskland har takla nazi-tida i perioden etter 1945. Såg òg ein film om Albert Speer. Biografen Joachim Fest meinte at Speer og Hitler må ha hatt eit uførløyst homo-erotisk forhold der Hitler var den svake parten. Der var elles ei utstilling om hugenottane og ei om migarasjon til Tyskland reint allment, men vi fekk ikkje så mykje tid til det. Interessant forresten var eit tv-innslag med tale heldt av Joschka Fischer på eit årsmøte til Dei Grøne/Bundnis 90 i 1999. Fischer hadde vore og snakka med Milosovic, og vart bua på då han byrja talen sin. I løpet av talen, som vara i to minutt, klarte han å endre stemninga totalt til ståande applaus. Talen var full av dei symbola som den problematiske etterkrigshistoria handlar om, men utan å tippe over.
20 oktober 2005
Prøvebilete
Herbert Kalser frå Wien har sidan oppveksten på 1970- og 1980-talet vore fascinert av prøvebilete på fjernsyn. Særleg fascinerande var prøvebileta frå dei realsosialistiske landa i aust. Han tok difor tidleg til å fotografere prøvebilete. I dag har han den største samlinga av prøvebilete, 3000, og ein del av dei kan ein studere på heimesida hans www.tv-testbild.com.
19 oktober 2005
Om ord som ikkje er spesielt sexy og litt til
For eit par år sidan var statssekretær for Clemet h.v., Bergesen, i Bergen og snakka om læring. Ein skal ikkje lenger drive med "undervisning", sa Bergesen, no er det "læring" som gjeld. Så vart det som kjent regjeringsskifte, og med det: nye ord. Mantraet no er "kunnskap". På same måten som "modernisering" vert til "fornyelse", vert "læring" til "kunnskap". Fornyingsministeren seier forresten til "utdanning" at "den nye regjeringen ønsker å bruke egne ord". Samtidig seier ho: "Det er ellers ikke stor forskjell på arbeidsoppgavene." Altså: Postmoderne politikk der ord og symbol er viktige. (For nokre år sidan ville ein ha sagt at det viktige var å finne på ord som var meir "sexy", men no les eg i Tageszeitung at seier ein det, er ein definitivt ute, i alle fall i Tyskland. Så denne spalta er heilt ute. Heldigvis.)
Eit par endringar skjer likevel hos regjeringa, i alle fall på kunnskapsfronten. Regjeringa går for det fyrste inn for å ikkje ha eit andre framandspråk, dvs. at nordmenn skal klare seg med engelsk og innvandrarar skal ikkje få lov til å take t.d. urdu som framandspråk og få karakterar for det. Dinest går regjeringa inn for at all vidaregåande utdanning skal gi studiekompetanse. Det siste er verdt å notere seg. Konsekvensen for t.d. lærarutdanninga må vere at ein må senke krava, som ikkje er imponerande i dag, eller at ein må innføre meir presise opptakskrav. Også for sidemålet og dermed nynorsken vil der vere ein del konsekvensar. I dag er det berre dei studieførebuande delane av vidaregåande som har sidemålsopplæring. Dersom ein skal få studiekompetanse utan sidemål, vil eigentleg heile jamstellingsprinsippet falle i hop. Ein kan tenkje seg hundeslagsmålet det vil vere å få innført obligatorisk sidemål i alle liner på vidaregåande. På den andre sida: Kvifor ikkje?
Det var visst mange som i siste liten unngjekk å røyste SV pga. skulepolitikken. Når ein såg Inga Marte Thorkildsen agere som ein ungdomsskulelev på debattmøte om skulen, forstår ein litt kvifor, likeins når ein såg Kristin Halvorsen berre snakke om skulemat i samtale med Kristin Clemet. Diverre vil eg seie, for Clemets liberalisme og Jon Hustads gamalmannstankar er ingen gode alternativ.
Eit par endringar skjer likevel hos regjeringa, i alle fall på kunnskapsfronten. Regjeringa går for det fyrste inn for å ikkje ha eit andre framandspråk, dvs. at nordmenn skal klare seg med engelsk og innvandrarar skal ikkje få lov til å take t.d. urdu som framandspråk og få karakterar for det. Dinest går regjeringa inn for at all vidaregåande utdanning skal gi studiekompetanse. Det siste er verdt å notere seg. Konsekvensen for t.d. lærarutdanninga må vere at ein må senke krava, som ikkje er imponerande i dag, eller at ein må innføre meir presise opptakskrav. Også for sidemålet og dermed nynorsken vil der vere ein del konsekvensar. I dag er det berre dei studieførebuande delane av vidaregåande som har sidemålsopplæring. Dersom ein skal få studiekompetanse utan sidemål, vil eigentleg heile jamstellingsprinsippet falle i hop. Ein kan tenkje seg hundeslagsmålet det vil vere å få innført obligatorisk sidemål i alle liner på vidaregåande. På den andre sida: Kvifor ikkje?
Det var visst mange som i siste liten unngjekk å røyste SV pga. skulepolitikken. Når ein såg Inga Marte Thorkildsen agere som ein ungdomsskulelev på debattmøte om skulen, forstår ein litt kvifor, likeins når ein såg Kristin Halvorsen berre snakke om skulemat i samtale med Kristin Clemet. Diverre vil eg seie, for Clemets liberalisme og Jon Hustads gamalmannstankar er ingen gode alternativ.
18 oktober 2005
Fornyingsministeren
Heidi Grande Røys ser svært så sympatisk ut. No har ho vorte statsråd, og tek over for den usympatiske moderniseringsministeren. Heidi Grande Røys er dessutan nynorskbrukar.
Men kvifor kallar ho seg då "fornyelsesminister"? Til vevstaden utdanning seier Heidi Grande Røys: "Et poeng var også å velge et navn som fungerer på nynorsk".
Her kjem eg ikkje så lite i stuss. For ordet "modernisering" er felles for nynorsk og bokmål, medan "fornyelse" er eit ord som har eit av dei mest bokmålske kjenneteikna, endinga "-else"! Ord med "-else" er nei-ord. Difor må det vere "Fornyingsdepartementet" og ikkje "Fornyelsesdepartementet" på nynorsk.
Eg har vore så fri å skrive eit e-brev til Heidi Grande Røys der eg på ein høfleg måte gjer henne merksam på at journalisten i "utdanning.ws" nok må ha formulert seg litt dårleg. Får håpe og tru at ho ordnar opp.
Men kvifor kallar ho seg då "fornyelsesminister"? Til vevstaden utdanning seier Heidi Grande Røys: "Et poeng var også å velge et navn som fungerer på nynorsk".
Her kjem eg ikkje så lite i stuss. For ordet "modernisering" er felles for nynorsk og bokmål, medan "fornyelse" er eit ord som har eit av dei mest bokmålske kjenneteikna, endinga "-else"! Ord med "-else" er nei-ord. Difor må det vere "Fornyingsdepartementet" og ikkje "Fornyelsesdepartementet" på nynorsk.
Eg har vore så fri å skrive eit e-brev til Heidi Grande Røys der eg på ein høfleg måte gjer henne merksam på at journalisten i "utdanning.ws" nok må ha formulert seg litt dårleg. Får håpe og tru at ho ordnar opp.
11 oktober 2005
Dieffenbachstrasse
Sidan byrjinga av september har underteikna og sambuaren min, Ingvild, budd i Dieffenbachstrasse 18 i bydelen Kreuzberg. Eit bilete av gata, rett nok utan fortauslivet, finn de her.
Leilegheita vi bur i, er på 90 kvadratmeter, har tre rom pluss kjøkken, og ligg i andre etasje på i eit borgarskapshus frå 1900. Det er 3,5 meter under taket, og i dei to stovene er der flotte takmåleri og gipsfigurar. Ikkje sjeldan grip eg meg sjølv i å sitje og sjå opp i taket. Når eg grip meg i det, tenkjer eg ofte på sjølve romma i leilegheita, at veggane er kvite, nokon vil seie nakne, men at det ikkje gjer noko når det er bilete på taket. I rom som har ei rad med bilete på veggen, så er jo taket gjerne kvitt, men då vert det ikkje oppfatta som nake, og kvifor skal det då vere nake når heile taket er eit bilete? Slik kan ein sitje og tenkje medan tida går, i alle fall av og til. Det var elles ein glasmeister som hadde leilegheita fyrst, fortel han vi leiger hos. Glasmeisteren hadde tydelegvis glasverkstad i bakgarden der syklane og bossdunkane no står, for det står ”Glaserei” framføre inngangsdøra. Han må ha gjort gode pengar, og det må ha vore ei flott leilegheit, med taket, farga blyvindauge i to rom og ein enorm kakkelomn i jugendstil. Diverre har vedlikehaldet etterpå vore så som så; det heng nok saman med at denne leilegheita til liks med andre leilegheiter i Berlin vert leigde og ikkje er eigde av den som bur her. I Berlin er der dessutan reglar for kor høg leiga kan vere. Vel, nok om det. Det gir i alle fall ei luftig kjensle for postdoktoren å gå rundt i leilegheita, evt. ut på altanen der han kan sjå ut over Dieffenbachstrasse.
Dieffenbachstrasse er, til liks med mange gater i Berlin, ein allé. Der er lauvtre på kvar side. Når ein er inne i leilegheita og ser ut, får ein kjensla av å vere i ein skog. Berlin er i det heile ein grøn by, og området kring Dieffenbachstrasse, Graefekiez, er av dei mest grøne, samtidig som det jo er midt i byen.
Dieffenbachstrasse er i det heile tiltalande. Ikkje utan grunn er det i denne gata heile 10 kafear, dei fleste med uterestaurasjon, i tillegg er her butikk, grønsakhandel, apotek, vinhandel, kopibutikk, bakeri, aviskiosk etc. I sidegatene er det òg restaurantar, småbutikkar, internettkafear, pizzabakeri og den beste falafelmakaren i byen. Fartsdemparar og breie fortau skaper ei god og avslappa stemning for å arbeide og for å gå turar.
Ikkje så rart då at hovudpersonen i Dag Solstads roman ”16.07.41” gjekk turar her. Dieffenbachstrasse er faktisk nemnd to gonger i ”16.07.41” (rett nok med ei feilskriving, dvs. med berre ein ”f”).
Fyrste gongen er rett banal. På side 63 (i fyrsteutgåva) diskuterer hovudpersonen namnet Grimmstrasse, gata burde eigenleg ha heitt ”Grimms damm”, skriv han, av di gata er delt i to med ei grøn stripe i midten (slik alle damm-ar er, t.d. Kurfürstendamm), og i den samanhengen nemner han òg at Grimmstrasse til liks med Dieffenbachstrasse er utstyrt med ei mengde kafear av langt meir moderne fasong enn dei i nabolaget til hovudpersonen (Maybachufer 8).
Andre gonger er meir interessant, på s. 131. Det var dagen før hovudpersonen, dvs. Dag Solstad, skulle til Lillehammer og halde eit føredrag. Alt var klappa og klart, og Dag Solstad tok då ein tur langs Landwehrkanal, slik vi ofte har gjort; no ville han anstrenge seg for å få med seg alt han såg, og ikkje falle i eigne tankar slik han, og fleire andre, har ein tendens til å gjere. Hovudpersonen gjekk då bort til Admiralbrücke, der det ofte sit folk og nyt sola, slik vi ofte har gjort, ned Grimmstasse og inn Dieffenbachstrasse. Fyrst gjekk han på venstre sida der folk sat på utekafear og slikka sol, men det vart for varmt, og han for over på andre sida, dvs. på den sida vi bur, skuggesida, og der kom han til ein rammebutikk, som er ikkje så langt frå vår inngang, men akkurat før han gjorde det, kom det mot honom ein mann, ein tyskar i 40-årsalderen, og hovudpersonen ”kjente en plutselig, og voldsom, lede”. Korleis kunne det mennesket halde ut seg sjølv? ”Jeg tenkte idet jeg så denne mannen komme imot meg på et fortau i Dieffenbachstrasse at hadde det vært meg, så ville jeg umiddelbart ha brutt sammen, i gråt og fortvilelse, innesperret som jeg da ville ha vært i denne kroppen, som ville ha vært meg.” Det var visstnok ingen dvask person, og sjølv om det var ein vital 30-åring på sykkel, så ville det ikkje ha vore noko betre: ”Livet ville da ha fortont seg meningsløst i all sin banalitet.” Nettopp det siste momentet er verdt å tenkje på for ein vital og viril postdoktor i 30-åra som ofte syklar opp og ned Dieffenbachstrasse, og som sikkert kunne ha vore teken for å vere ein tysk syklist.
Eg las Solstads bok då ho kom ut i 2002, og då tenkte eg naturlegvis ikkje på dei lokale stadene i Berlin. Eg var fascinert av dei, og las Finn Tveito sin interessante analyse av dei i ”Norsk litterær årbok”, men ikkje noko meir. Etter at foreldra til Ingvild hadde vore på besøk, og hadde teke med seg boka, kunne eg så lese henne igjen, og då fekk ho brått ein ny funksjon, som reisebok over Kreuzberg. Her og der er nokre unøyaktige ting, t.d. det med den manglande f-en, men alt stemmer elles, t.d. finst den brune kneipa ”Oase” i Hobrechstrasse, har ikkje vore inne, men sykla forbi, eller rettare sagt, eg trilla sykkelen forbi medan eg kasta blikk inn i lokalet. (Å gå inn ville vere for banalt, for ein lever trass alt ikkje eit liv etter ein roman, eller kva?) Kafeen ”Vienna Art Café” har eg derimot ikkje funne enno. Den kan ha vorte lagd ned.
Dieffenbachstrasse kjem forresten av ein kirurg, Johann Dieffenbach. Gata som går på tvers, Graefestrasse, er oppkalla etter ein kirurg. Altså typiske representantar for det høgare borgarskapet som busette seg i dette området kring 1900. Men vi har òg tre filologar her gjennom Grimmstrasse, Böeckstrasse og Boppstrasse.
I dag er Grafekiez busett av slike som røyster på partiet Dei Grøne; kandidaten frå Dei Grøne fekk femti prosent av direkterøystene i området. Altså eit lågare mellomklassemiljø med raddistendensar.
Leilegheita vi bur i, er på 90 kvadratmeter, har tre rom pluss kjøkken, og ligg i andre etasje på i eit borgarskapshus frå 1900. Det er 3,5 meter under taket, og i dei to stovene er der flotte takmåleri og gipsfigurar. Ikkje sjeldan grip eg meg sjølv i å sitje og sjå opp i taket. Når eg grip meg i det, tenkjer eg ofte på sjølve romma i leilegheita, at veggane er kvite, nokon vil seie nakne, men at det ikkje gjer noko når det er bilete på taket. I rom som har ei rad med bilete på veggen, så er jo taket gjerne kvitt, men då vert det ikkje oppfatta som nake, og kvifor skal det då vere nake når heile taket er eit bilete? Slik kan ein sitje og tenkje medan tida går, i alle fall av og til. Det var elles ein glasmeister som hadde leilegheita fyrst, fortel han vi leiger hos. Glasmeisteren hadde tydelegvis glasverkstad i bakgarden der syklane og bossdunkane no står, for det står ”Glaserei” framføre inngangsdøra. Han må ha gjort gode pengar, og det må ha vore ei flott leilegheit, med taket, farga blyvindauge i to rom og ein enorm kakkelomn i jugendstil. Diverre har vedlikehaldet etterpå vore så som så; det heng nok saman med at denne leilegheita til liks med andre leilegheiter i Berlin vert leigde og ikkje er eigde av den som bur her. I Berlin er der dessutan reglar for kor høg leiga kan vere. Vel, nok om det. Det gir i alle fall ei luftig kjensle for postdoktoren å gå rundt i leilegheita, evt. ut på altanen der han kan sjå ut over Dieffenbachstrasse.
Dieffenbachstrasse er, til liks med mange gater i Berlin, ein allé. Der er lauvtre på kvar side. Når ein er inne i leilegheita og ser ut, får ein kjensla av å vere i ein skog. Berlin er i det heile ein grøn by, og området kring Dieffenbachstrasse, Graefekiez, er av dei mest grøne, samtidig som det jo er midt i byen.
Dieffenbachstrasse er i det heile tiltalande. Ikkje utan grunn er det i denne gata heile 10 kafear, dei fleste med uterestaurasjon, i tillegg er her butikk, grønsakhandel, apotek, vinhandel, kopibutikk, bakeri, aviskiosk etc. I sidegatene er det òg restaurantar, småbutikkar, internettkafear, pizzabakeri og den beste falafelmakaren i byen. Fartsdemparar og breie fortau skaper ei god og avslappa stemning for å arbeide og for å gå turar.
Ikkje så rart då at hovudpersonen i Dag Solstads roman ”16.07.41” gjekk turar her. Dieffenbachstrasse er faktisk nemnd to gonger i ”16.07.41” (rett nok med ei feilskriving, dvs. med berre ein ”f”).
Fyrste gongen er rett banal. På side 63 (i fyrsteutgåva) diskuterer hovudpersonen namnet Grimmstrasse, gata burde eigenleg ha heitt ”Grimms damm”, skriv han, av di gata er delt i to med ei grøn stripe i midten (slik alle damm-ar er, t.d. Kurfürstendamm), og i den samanhengen nemner han òg at Grimmstrasse til liks med Dieffenbachstrasse er utstyrt med ei mengde kafear av langt meir moderne fasong enn dei i nabolaget til hovudpersonen (Maybachufer 8).
Andre gonger er meir interessant, på s. 131. Det var dagen før hovudpersonen, dvs. Dag Solstad, skulle til Lillehammer og halde eit føredrag. Alt var klappa og klart, og Dag Solstad tok då ein tur langs Landwehrkanal, slik vi ofte har gjort; no ville han anstrenge seg for å få med seg alt han såg, og ikkje falle i eigne tankar slik han, og fleire andre, har ein tendens til å gjere. Hovudpersonen gjekk då bort til Admiralbrücke, der det ofte sit folk og nyt sola, slik vi ofte har gjort, ned Grimmstasse og inn Dieffenbachstrasse. Fyrst gjekk han på venstre sida der folk sat på utekafear og slikka sol, men det vart for varmt, og han for over på andre sida, dvs. på den sida vi bur, skuggesida, og der kom han til ein rammebutikk, som er ikkje så langt frå vår inngang, men akkurat før han gjorde det, kom det mot honom ein mann, ein tyskar i 40-årsalderen, og hovudpersonen ”kjente en plutselig, og voldsom, lede”. Korleis kunne det mennesket halde ut seg sjølv? ”Jeg tenkte idet jeg så denne mannen komme imot meg på et fortau i Dieffenbachstrasse at hadde det vært meg, så ville jeg umiddelbart ha brutt sammen, i gråt og fortvilelse, innesperret som jeg da ville ha vært i denne kroppen, som ville ha vært meg.” Det var visstnok ingen dvask person, og sjølv om det var ein vital 30-åring på sykkel, så ville det ikkje ha vore noko betre: ”Livet ville da ha fortont seg meningsløst i all sin banalitet.” Nettopp det siste momentet er verdt å tenkje på for ein vital og viril postdoktor i 30-åra som ofte syklar opp og ned Dieffenbachstrasse, og som sikkert kunne ha vore teken for å vere ein tysk syklist.
Eg las Solstads bok då ho kom ut i 2002, og då tenkte eg naturlegvis ikkje på dei lokale stadene i Berlin. Eg var fascinert av dei, og las Finn Tveito sin interessante analyse av dei i ”Norsk litterær årbok”, men ikkje noko meir. Etter at foreldra til Ingvild hadde vore på besøk, og hadde teke med seg boka, kunne eg så lese henne igjen, og då fekk ho brått ein ny funksjon, som reisebok over Kreuzberg. Her og der er nokre unøyaktige ting, t.d. det med den manglande f-en, men alt stemmer elles, t.d. finst den brune kneipa ”Oase” i Hobrechstrasse, har ikkje vore inne, men sykla forbi, eller rettare sagt, eg trilla sykkelen forbi medan eg kasta blikk inn i lokalet. (Å gå inn ville vere for banalt, for ein lever trass alt ikkje eit liv etter ein roman, eller kva?) Kafeen ”Vienna Art Café” har eg derimot ikkje funne enno. Den kan ha vorte lagd ned.
Dieffenbachstrasse kjem forresten av ein kirurg, Johann Dieffenbach. Gata som går på tvers, Graefestrasse, er oppkalla etter ein kirurg. Altså typiske representantar for det høgare borgarskapet som busette seg i dette området kring 1900. Men vi har òg tre filologar her gjennom Grimmstrasse, Böeckstrasse og Boppstrasse.
I dag er Grafekiez busett av slike som røyster på partiet Dei Grøne; kandidaten frå Dei Grøne fekk femti prosent av direkterøystene i området. Altså eit lågare mellomklassemiljø med raddistendensar.
13 september 2005
Valvake i ambassaden
I gaar var val i Gnore, og daa var det berre naturleg aa take seg ein tur til den norske ambassaden i Berlin. Der skulle det vere valvake. Ambassadebygget er eit fellesnordisk prosjekt, eit prestisjebygg som igg i eit uhyggeleg keisamt omraade sörvest for Tiergarten. Ambassadör Godal stod ved inngangen og ynskte velkomen. Inne var der tannstikkmat og gratis drikke, dvs. vin, öl etc. Studentar, journalistar og tilfeldige forbipasserande. Ganske mange forresten. TV 2 paa eit fjernsyn i myldrearealet, viste heile tida borgarleg fleirtal, NRK i det store auditoriet, viste raudgrönt fleirtal. Ambassadebygget var fint nok det, men er nok samd med Jahn Otto Johansen som i si guidebok er litt snurt over at nordmennene ikkje har like stor resepsjon som dei hine landa. Men saa mykje tenkte eg nok ikkje paa akkurat det. Mykje hyggeleg snakk, ei ung dame som var medlem i Juristmaallaget ville vere med paa aa starte Berlin Maallag. Eit par studentar og Knut M. Berge fraa NRK ville òg vere med. Saa dette kan verte noko av. Eit möte om ei vekes tid. Etterpaa reiste den harde kjerne paa cafear paa zavignyplatz, men sjölv var eg med ei drosje attende til Kreuzberg. Det viktige no var at det vert regjeringsskifte og at vi snart kan ha eit maallag i Berlin.
24 august 2005
Berlin
Denne hausten skal eg vere i Berlin. Flybillettane er kjøpte, og vi reiser i byrjinga av september og kjem tilbake i midten av desember. Det vert sikkert ikkje så verst. Rett nok har vi, for vi er to, ikkje fått plass å bu, og det er ein del stress med å leite etter det. Ser etter på alle slags søkjemotorar (www.zitty.de, studenten-wg.de); vil gjerne ha ein treroms/toroms i t.d. Prenzlauer Berg, og slike vert fort tinga vekk. Men ting ordnar seg vonleg for dei som er greie.
Skal vere ein slags gjesteforskar ved Nordeuropa-Institut; det er det som er nordiskinstituttet i Berlin. Nordeuropa-Institut er del av Humboldt-universitetet. Så får ein sjå om det humboldtske universitetsideal er ein realitet, og om ein får inspirasjon til å tenkje fornuftige tankar dei siste månadene av postdoktorperioden.
Ein som nett hadde vore i Berlin sa at halvliterprisane var 16 kroner. Så det er då noko.
Skal vere ein slags gjesteforskar ved Nordeuropa-Institut; det er det som er nordiskinstituttet i Berlin. Nordeuropa-Institut er del av Humboldt-universitetet. Så får ein sjå om det humboldtske universitetsideal er ein realitet, og om ein får inspirasjon til å tenkje fornuftige tankar dei siste månadene av postdoktorperioden.
Ein som nett hadde vore i Berlin sa at halvliterprisane var 16 kroner. Så det er då noko.
17 august 2005
Når ein ikkje er ungkar
Brått vart røyndomen så påtrengjande. I går var det heildagsseminar. Og i løpet av i dag, eller til naud i morgon, må ei hovuoppgåve og to store semesteroppgåver vere sensurerte. Studentar på Færøyane står og trippar. Kvifor kunne eg så ikkje ha gjort dette i løpet av heile den lange sumaren? Akk, ja. Slik går det når sumaren skal fyllast av sambuar og hundepass, av turar i skog og mark, og når ein høyrer til dei som får fnatt av alt som heiter "tidsplanlegging i fellesskap". Ein vert paralysert. Det er nok mest effektivt å leve eit singeltilvære. Då får ein jo opplevd ro, konsentrasjon, isolasjon. Kanskje det ikkje er råd å leve noko fruktbart akademisk liv når ein ikkje er singel? Kanskje må ein, som Eivind Tjønneland har sagt det, vere "gift med faget" dersom ein skal få fram noko interessant? Vel, vel, nok om det. Får gå laus på oppgåvene. Svart kaffi og oppgåver.
13 august 2005
Høgre har starta valkampen
Harald Victor Hove er ungdomskandidat for Høgre i Hordaland til stortingsvalet. No har Høgre laga ein film for Hove der kandidaten brenner nynorske ordlister på eit bål. Til Bergensavisen seier han: "Spynorsk mordliste som vi kalte den, he he. Jeg brenner den for å vise at vi vil ha bort tvungent sidemål." Ved sida av kamp mot nynorsk vil Hove satse på sprit til 18-åringar og billegare bilar som valkampsaker. Klassiske ungehøgresaker. Det er ikkje opplyst om Hove brenner sprit i protest mot spritprisane.
Kva skal ein så seie til dette? Her er det berre primitive metodar som er til hjelp. Eit tips i så måte: Hove har fått sportsbil frå pappa, og den står ofte parkert utanfor Gimle el. Høgres hus i Kong Oscarsgt. Er du hundeeigar, veit du kva hunden din bør gjere for å markere seg. Hjørnet på Høgres hus er òg ein fin plass for hundemarkeringar.
Kva skal ein så seie til dette? Her er det berre primitive metodar som er til hjelp. Eit tips i så måte: Hove har fått sportsbil frå pappa, og den står ofte parkert utanfor Gimle el. Høgres hus i Kong Oscarsgt. Er du hundeeigar, veit du kva hunden din bør gjere for å markere seg. Hjørnet på Høgres hus er òg ein fin plass for hundemarkeringar.
12 august 2005
Nye læreplanar
I dag kom Kristin Clemet og UFD med den endelege "læreplanen" for grunnskulen og vidaregåande opplæring. Eg har såvidt bladd i den delen av planen som gjeld norskfaget. Det er ikkje så mykje som er endra i høve til den versjonen Utdanningsdirektoratet laga. (Noregs Mållag laga ei grundig høyring til denne; den finst ikkje på Mållag sine heimesider, merkeleg nok, men er referert ein god del til i UFD og Utdanningsdirektoratet sine "vurderingar".)
For nynorsken er det viktig at den nye læreplanen presiserer at det skal vere sjølvstendig karakter for hovudmål og sidemål i ungdomsskulen og i vg2. Derimot er det ikkje presisert kor mykje sidemålsdelen skal telje for norskkarakteren i grunnkurs på allmennfag. Elles rydda jo direktoratet litt opp etter den førre høyringsrunden.
Det er elles interessant å merke seg at ordet "nasjonalt" no har kome inn to gonger. Det førre utkastet hadde ingen tankar om den nasjonale rolla til norskfaget; derimot var det svært mykje om globalisering. Samstundes er det ei merkeleg oppfatning norskfaget no skal gi av korleis "det norske" vart skapt. Det førre utkastet fekk pepar, av di det ville forklare korleis ”ulike forestillinger om det norske har blitt konstruert (...) på 1800- og 1900-tallet”. Det vert her implisert at “det norske” er noko som vart skapt på 1800-talet og skal koplast eintydig til nasjonalromantikken. No vert det sagt at ein skal "forklare hvordan ulike forestillinger om det norske ble skapt i sentrale tekster fra 1800 til 1870". Tja, kva skal ein seie til det? Garborgs tekst om den nynorske nasjonalitetsrørsla er frå 1872, og er såleis for seint ute...
Framleis er det mange målsetnader som er såpass ambisiøse at dei (med min kjennskap til nyutklekkja lærarar som veit mykje om litteratur og minimalt om språk) må vere urealistiske (t.d. jamføre norsk med samisk og jamføre norrønt med moderne norsk). At dei mange måla elles ikkje er rangerte, gjer at læraren sjølv må gjere eit utval, og då får smørbrødlista avgrensa verdi.
For nynorsken er det viktig at den nye læreplanen presiserer at det skal vere sjølvstendig karakter for hovudmål og sidemål i ungdomsskulen og i vg2. Derimot er det ikkje presisert kor mykje sidemålsdelen skal telje for norskkarakteren i grunnkurs på allmennfag. Elles rydda jo direktoratet litt opp etter den førre høyringsrunden.
Det er elles interessant å merke seg at ordet "nasjonalt" no har kome inn to gonger. Det førre utkastet hadde ingen tankar om den nasjonale rolla til norskfaget; derimot var det svært mykje om globalisering. Samstundes er det ei merkeleg oppfatning norskfaget no skal gi av korleis "det norske" vart skapt. Det førre utkastet fekk pepar, av di det ville forklare korleis ”ulike forestillinger om det norske har blitt konstruert (...) på 1800- og 1900-tallet”. Det vert her implisert at “det norske” er noko som vart skapt på 1800-talet og skal koplast eintydig til nasjonalromantikken. No vert det sagt at ein skal "forklare hvordan ulike forestillinger om det norske ble skapt i sentrale tekster fra 1800 til 1870". Tja, kva skal ein seie til det? Garborgs tekst om den nynorske nasjonalitetsrørsla er frå 1872, og er såleis for seint ute...
Framleis er det mange målsetnader som er såpass ambisiøse at dei (med min kjennskap til nyutklekkja lærarar som veit mykje om litteratur og minimalt om språk) må vere urealistiske (t.d. jamføre norsk med samisk og jamføre norrønt med moderne norsk). At dei mange måla elles ikkje er rangerte, gjer at læraren sjølv må gjere eit utval, og då får smørbrødlista avgrensa verdi.
05 august 2005
Riise og halvkjendisane
John Arne Riise har no fått sleiping-stempel av det feministiske medievenstre. Årsaka er at han har sendt sms med same sjekke-meldinga til ein del unge damer med halvkjendis-status. OK, det er nok ikkje så lurt. Sjølv om ein kjent samfunnsdebattant på Grünerløkka meiner at dette er einaste måten å kommunisere med norske kvinner på, er der det aberet at kvinner jo snakkar saman, og at dei i motsetnad til menn snakkar om sjekking og dating. Og sidan halvkjendismiljøet i Oslo er ganske lite, spreier nyhende seg. Dermed har saka vorte "offentleg", og dei unge damene står fram i Dagbladet og fortel kor rysta dei er over slik framferd, og at dei sjølvsagt har avslått tilbodet.
På denne måten får damene fortalt kor populære og pene dei er, og at dei har hemmeleg mobilnummer. No må dei vel kunne verte heilkjendisar snart!
På denne måten får damene fortalt kor populære og pene dei er, og at dei har hemmeleg mobilnummer. No må dei vel kunne verte heilkjendisar snart!
04 august 2005
Vekk med skogen!
Av ulike grunnar har eg denne sumaren halde meg på Vestlandet, vore frå Eigersund i sør til Molde i nord. Og når ein ferdast i ulike krokar og krikar av denne landsdelen, er det ein ting som vert meir og meir klart, og det er at skogen må vekk! Skogen må tynnast ut, elles øydelegg han meir og meir av kulturlandskapet. Fyrst og fremst gjeld dette grana. Som kjent er grana eit framandelement i vestnorsk natur. Det er ikkje i seg sjølv eit argument for at ho skal vekk, men det seier noko om kor dårleg ho passar inn, ho øydar jorda, spreier seg som ein farsott, stengjer for sol og utsikt, gjer at ein ikkje ser landskapet, skaper endå meir mørke og trangsyn i eit elles så regntungt landskap.
Eg er klar over at ein del no med ein gong vil kome med peikefingeren og seie "du din elendige plante-rasist", men dei som seier det, er caffelatte-drikkarar som held seg i byen og vil gå skogsturar for å kome seg vekk frå andre og inn i seg sjølv. Ta til dømes Romsdalsfjorden, den flotte utsikta som eg kunne sjå då eg som 7-åring sat i baksetet på ein Ford Cortina. No er det som å køyre frå tunell til tunell, i berg og i skog. (Ja, frå 1. juli kan ein skrive både "tunell" og "tunnel"). Eg var i Hardanger i helga, på bryllaup i Norheimsund, og dagen etter tenkte vi at det kunne vere fint med ein tur langsmed Hardangerfjorden. Men nei, skog, skog, skog. Hadde no bøndene vore om seg og hogd ned skogen. Men nei! Grantrea vert større og større, og gardsarvingane let andre slå markane for seg, og tenkjer ikkje på den ville skogen. Når ein går turar i Nordhordland ser ein jamvel at det vert planta nye tre på opne og solfylte lier! Med statsstøtte! Det er heilt absurd. Ein burde ha betalt straffetoll for å plante nye tre, og så er det faktisk omvendt! Eg er ikkje imot bønder, tvert imot, eg er for desentralisert norsk jordbruk, og eg stør alle som vil skaffe seg eit småbruk, men som ikkje får det (pga arvingar som bur i byen og som vil halde på garden og som får lov til det pga. slappe kommunar ikkje handhevar bu- og driveplikta). I det heile teke. Men skogen må vekk. I alle fall må han tynnast ut. Når eg går turar på Sunnmøre er det det same. Utsikta forsvinn, landskapet forsvinn.
Eg er sjølvsagt klar over at skogsfarsotten heng saman med at småe gardsbruk vert lagde ned, med intensiveringa av landbruket etc. Men ikkje berre det. I alle fall kunne ein ha tenkt litt nytt. Eg ser føre meg eit par tiltak:
- Langsmed vegane høgg vegvesenet ned skog som stengjer for utsikt mot fjorden.
- Bønder kan gjere gode pengar på å la folk drive sjølvhogst i skogen deira, det gjeld særleg bjørkeved, grantrea er no så store og farlege at det må maskinar til.
- Det må innførast forbod mot planting av grantre på Vestlandet. Dispensasjon kan gjevast for juletre.
- Ein må få i gang eit program for å fjerne mest mogleg grantre.
- Det bør lagast støtteordningar som kan drive juletreproduksjonen over til furu. Folk bør verte oppmoda om å bruke furu.
- Hordaland fylke har gitt støtte til brakerydding (rydding av einer). Den støtte må gjerast større og verte meir kjend.
- Ein skal støtte opp om sauehald og geitehald i fjellet.
Dersom desse tiltaka hadde vorte gjennomførde, er eg sikker på at det ville ha vorte mykje trivelegare å bu på Vestlandet. Det vil få store positive konsekvensar for velværet til folk, ikkje minst det psykiske, for turistnæringa, for jordbruket, for bilistar, syklistar, turgåarar og for den vanlege mannen i gata som veit at dersom han hadde teke seg ein tur ut av byen, ville han ha sett grøne lier spegle seg i sol og regn.
Eg er klar over at ein del no med ein gong vil kome med peikefingeren og seie "du din elendige plante-rasist", men dei som seier det, er caffelatte-drikkarar som held seg i byen og vil gå skogsturar for å kome seg vekk frå andre og inn i seg sjølv. Ta til dømes Romsdalsfjorden, den flotte utsikta som eg kunne sjå då eg som 7-åring sat i baksetet på ein Ford Cortina. No er det som å køyre frå tunell til tunell, i berg og i skog. (Ja, frå 1. juli kan ein skrive både "tunell" og "tunnel"). Eg var i Hardanger i helga, på bryllaup i Norheimsund, og dagen etter tenkte vi at det kunne vere fint med ein tur langsmed Hardangerfjorden. Men nei, skog, skog, skog. Hadde no bøndene vore om seg og hogd ned skogen. Men nei! Grantrea vert større og større, og gardsarvingane let andre slå markane for seg, og tenkjer ikkje på den ville skogen. Når ein går turar i Nordhordland ser ein jamvel at det vert planta nye tre på opne og solfylte lier! Med statsstøtte! Det er heilt absurd. Ein burde ha betalt straffetoll for å plante nye tre, og så er det faktisk omvendt! Eg er ikkje imot bønder, tvert imot, eg er for desentralisert norsk jordbruk, og eg stør alle som vil skaffe seg eit småbruk, men som ikkje får det (pga arvingar som bur i byen og som vil halde på garden og som får lov til det pga. slappe kommunar ikkje handhevar bu- og driveplikta). I det heile teke. Men skogen må vekk. I alle fall må han tynnast ut. Når eg går turar på Sunnmøre er det det same. Utsikta forsvinn, landskapet forsvinn.
Eg er sjølvsagt klar over at skogsfarsotten heng saman med at småe gardsbruk vert lagde ned, med intensiveringa av landbruket etc. Men ikkje berre det. I alle fall kunne ein ha tenkt litt nytt. Eg ser føre meg eit par tiltak:
- Langsmed vegane høgg vegvesenet ned skog som stengjer for utsikt mot fjorden.
- Bønder kan gjere gode pengar på å la folk drive sjølvhogst i skogen deira, det gjeld særleg bjørkeved, grantrea er no så store og farlege at det må maskinar til.
- Det må innførast forbod mot planting av grantre på Vestlandet. Dispensasjon kan gjevast for juletre.
- Ein må få i gang eit program for å fjerne mest mogleg grantre.
- Det bør lagast støtteordningar som kan drive juletreproduksjonen over til furu. Folk bør verte oppmoda om å bruke furu.
- Hordaland fylke har gitt støtte til brakerydding (rydding av einer). Den støtte må gjerast større og verte meir kjend.
- Ein skal støtte opp om sauehald og geitehald i fjellet.
Dersom desse tiltaka hadde vorte gjennomførde, er eg sikker på at det ville ha vorte mykje trivelegare å bu på Vestlandet. Det vil få store positive konsekvensar for velværet til folk, ikkje minst det psykiske, for turistnæringa, for jordbruket, for bilistar, syklistar, turgåarar og for den vanlege mannen i gata som veit at dersom han hadde teke seg ein tur ut av byen, ville han ha sett grøne lier spegle seg i sol og regn.
16 juli 2005
Tur med hund
Vi var på tur til Jæren med hund. Fint ver, stort sett, og fascinerande landskap å ferdast i for ein som stort sett har brukt livet til å sjå inn mot regntunge bergveggar. Til slutt gadd ikkje hunden å køyre bil lenger, han sette seg ned, og måtte berast inn i bagasjerommet. Då var det på tide å reise attende til haustregnet i Bergen.
03 juli 2005
Bergensk?
Her er eit innlegg som eg hadde på prent i Bergens Tidende i går, 2. juli:
Bergensk?
No kan bergensarane skrive "bergensk", melder BT 1. juli. Ein kan nemleg frå no av bruke "bygden", "hytten" og "jenten" i bokmål, og dermed har ein fått bergensk som skriftmål, meiner språkekspertisen i BT.
Men språkekspertisen gløymer former som t.d. "eg", "ikkje" og "korfor". Desse formene finst i bergensk, men ikkje i bokmål. Derimot finn vi dei i nynorsk.
Bergensk?
No kan bergensarane skrive "bergensk", melder BT 1. juli. Ein kan nemleg frå no av bruke "bygden", "hytten" og "jenten" i bokmål, og dermed har ein fått bergensk som skriftmål, meiner språkekspertisen i BT.
Men språkekspertisen gløymer former som t.d. "eg", "ikkje" og "korfor". Desse formene finst i bergensk, men ikkje i bokmål. Derimot finn vi dei i nynorsk.
01 juli 2005
Sletta på laurdag
I morgon skal eg til Sletta i Radøy kommune. Skal deltake på eit seminar og halde innlegg om "førøysk og islandsk purisme i dag". Det vil seie, arrangøren har i ei brosjyre brukt ordet "språkrøkt" i staden for "purisme", men eg kjem no til å snakke om purisme, eg.
Seminaret skal forresten handle om "Språk og kultur i Vesterveg" og byrjar klokka 9.00. Det skal vere inne i det ein kallar Emigrantkyrkja på Vestnorsk Utvandringssenter. Ei kyrkje, altså. Kanskje det er meininga at ein skal stå på preikestolen? Det vil eg ha stor sans for. Burde rett nok ha hatt ein noko verdig klednad på når eg stod der. Synd då at eg berre tok med meg hawaii-kleda mine med til øya eg har sommarresidens på. Det var så sommarleg då eg for hit, og rett før så var det jo den solbrent-turen til Austlandet, og det førte til at eg tenkte at no er det sommar, så no er det på tide å prøve hawaii-kleda mine. Men hawaii-skjorte på ein preikestol, det er noko som berre "glad-prestar" har på seg. Og eg vil for all del ikkje iscenesetje meg sjølv som nokon "glad-prest". Ja, eigentleg vil eg ikkje iscensetje meg sjølv som prest i det heile, jamvel om eg nok kan gjere det, av og til, men dersom eg MÅTTE framstå som prest, så står i alle fall "glad-presten" langt nede på lista over aktuelle typar. Så her har eg ei utfordring.
Seminaret skal elles ha innlegg om korleis gamalnorsk vart til færøysk (Helge Sandøy), om språket på Shetland og Orknøyane (Tom Rendall), om norsk mål i ein amerikansk teikneserie (Verlyn Anderson) og om nynorsk hjå norskamerikanarar i USA (Peter Hallaråker). Så vert det ordskifte heilt til slutt. Det heile sluttar kl. 14.15.
Seminaret er ein del av det ein kallar Utvandrarfestivalen, og den går over nokre dagar. I kveld kl. 19.00 er det t.d. konsert med Bjøro Håland. Eg går nok glipp av Håland, men får altså med meg laurdagen.
Seminaret skal forresten handle om "Språk og kultur i Vesterveg" og byrjar klokka 9.00. Det skal vere inne i det ein kallar Emigrantkyrkja på Vestnorsk Utvandringssenter. Ei kyrkje, altså. Kanskje det er meininga at ein skal stå på preikestolen? Det vil eg ha stor sans for. Burde rett nok ha hatt ein noko verdig klednad på når eg stod der. Synd då at eg berre tok med meg hawaii-kleda mine med til øya eg har sommarresidens på. Det var så sommarleg då eg for hit, og rett før så var det jo den solbrent-turen til Austlandet, og det førte til at eg tenkte at no er det sommar, så no er det på tide å prøve hawaii-kleda mine. Men hawaii-skjorte på ein preikestol, det er noko som berre "glad-prestar" har på seg. Og eg vil for all del ikkje iscenesetje meg sjølv som nokon "glad-prest". Ja, eigentleg vil eg ikkje iscensetje meg sjølv som prest i det heile, jamvel om eg nok kan gjere det, av og til, men dersom eg MÅTTE framstå som prest, så står i alle fall "glad-presten" langt nede på lista over aktuelle typar. Så her har eg ei utfordring.
Seminaret skal elles ha innlegg om korleis gamalnorsk vart til færøysk (Helge Sandøy), om språket på Shetland og Orknøyane (Tom Rendall), om norsk mål i ein amerikansk teikneserie (Verlyn Anderson) og om nynorsk hjå norskamerikanarar i USA (Peter Hallaråker). Så vert det ordskifte heilt til slutt. Det heile sluttar kl. 14.15.
Seminaret er ein del av det ein kallar Utvandrarfestivalen, og den går over nokre dagar. I kveld kl. 19.00 er det t.d. konsert med Bjøro Håland. Eg går nok glipp av Håland, men får altså med meg laurdagen.
30 juni 2005
Ingen brunsniglar
Nett no er eg på ei øy litt nord for Bergen. Skal vere hundepassar. Det er ei rolle som kler meg. Hiv kjeppen ut over plenen, hunden spring etter og tek kjeppen.
Men korleis er eigentleg hagelivet? Eg har nemleg høyrt det verste. Har site i sofakroken på arbeidsplassen og høyrt fortvila hageeigarar fortelje om kampen mot den iberiske mordarsniglen. Ein hageeigar tok i fjor kverken på 531 brunsniglar i løpet av ein kveld. Han har seg ein runde i hagen kvar kveld. Det har konsekvensar. Sniglane fylgjer etter han i draume. Dei slører seg rundt i soverommet, kravlar og kryp overalt. Og hageliver er ruinert. Ingen vil gå berrføtt på plenen, då får ein berre sniglar på føtene. Alle hjelpemiddel er prøvde, men dukkar det opp noko nytt, prøver ein det òg.
Brunsniglen kom visstnok til Vestlandet frå den iberiske halvøya på midten av 1990-talet, truleg gjennom plantemold til eit gartneri. Så spreidde sniglen seg i eit område som var perfekt: fuktig, utan naturlege fiendar. Ein kan verte globaliseringsmotstandar av mindre.
Når eg så går berrføtt på plenen i morgontimane, tenkjer eg i mitt stille sinn at no treffer eg vel på ein av desse iberiske mordarsniglane. For det er litt fuktig i morgontimane. Men nei, faktisk ikkje ein einaste har eg treft. Eg har sett etter i buskene, men ingen å sjå. Og bra er no det. Så eg set meg ut i sola med føtene på graset. No vert problemet om eg skal lese ei færøysk hovudoppgåve eller ein roman. Må berre hive ein kjepp til hunden fyrst.
Men korleis er eigentleg hagelivet? Eg har nemleg høyrt det verste. Har site i sofakroken på arbeidsplassen og høyrt fortvila hageeigarar fortelje om kampen mot den iberiske mordarsniglen. Ein hageeigar tok i fjor kverken på 531 brunsniglar i løpet av ein kveld. Han har seg ein runde i hagen kvar kveld. Det har konsekvensar. Sniglane fylgjer etter han i draume. Dei slører seg rundt i soverommet, kravlar og kryp overalt. Og hageliver er ruinert. Ingen vil gå berrføtt på plenen, då får ein berre sniglar på føtene. Alle hjelpemiddel er prøvde, men dukkar det opp noko nytt, prøver ein det òg.
Brunsniglen kom visstnok til Vestlandet frå den iberiske halvøya på midten av 1990-talet, truleg gjennom plantemold til eit gartneri. Så spreidde sniglen seg i eit område som var perfekt: fuktig, utan naturlege fiendar. Ein kan verte globaliseringsmotstandar av mindre.
Når eg så går berrføtt på plenen i morgontimane, tenkjer eg i mitt stille sinn at no treffer eg vel på ein av desse iberiske mordarsniglane. For det er litt fuktig i morgontimane. Men nei, faktisk ikkje ein einaste har eg treft. Eg har sett etter i buskene, men ingen å sjå. Og bra er no det. Så eg set meg ut i sola med føtene på graset. No vert problemet om eg skal lese ei færøysk hovudoppgåve eller ein roman. Må berre hive ein kjepp til hunden fyrst.
27 juni 2005
Solbrent
I fjor ein gong var eg i Hamar. Då var det ein som sa at "dette er prototypen på ein typisk norsk by". Han sa det til og med på engelsk. I helga var eg i Hamar igjen, for å sjå om det stemte. Vel, egentleg var eg i eit bryllaup. Det var ein slektning av sambu som gifta seg, og sambu spela då òg paret inn og ut av Hamardomen, dvs. steinrøysa under glastaket oppe på Domkyrkjeodden.
Sundagen gjekk vi så tur og sat ved stranda og såg på Mjøsa. Skiblader, ungar som bada, idyll. Det var altså sol ute. Det var ei sjokkoppleving. Resultatet var som overskrifta indikerer.
Er no i Oslo der eg kjøpte ein solkrem til 178 kroner. Noko fortel meg at det var ganske dyrt og litt seint.
Men no er det ut att igjen i sola. Sambu og Matilde ute og et is, sikkert.
Sundagen gjekk vi så tur og sat ved stranda og såg på Mjøsa. Skiblader, ungar som bada, idyll. Det var altså sol ute. Det var ei sjokkoppleving. Resultatet var som overskrifta indikerer.
Er no i Oslo der eg kjøpte ein solkrem til 178 kroner. Noko fortel meg at det var ganske dyrt og litt seint.
Men no er det ut att igjen i sola. Sambu og Matilde ute og et is, sikkert.
24 juni 2005
Kursslutt
Så er det slutt. Etter to og ei halv veke har svenskane på sommarkurset reist heim. Eksamen i går, deretter avslutning på Bryggeloftet der kurset spanderte middag. Kursleiaren fekk kvikk-lunsj og ei t-skjorte med "Endre - din turoperatør" pålimt. Etterpå prøvde nokre av dei blide studinene å lokke kursleiaren med på tur opp Stoltzekleiven, men då var klokka mykje, så kursleiaren for heim, fornuftig nok. Litt trist når alle er reist.
Her er forresten eksamensoppgåvene (tre timars eksamen):
"Kandidaten skal svare på alle oppgåvene.
I Språk
a) Gje eksempel på nokre dialektskilnader (”målføremerke”) i norsk.
b) Ivar Aasen og Knud Knudsen representerer to hovudstrategiar i norsk språknormering: målreising og fornorsking. Gjer kort greie for hovudskilnaden mellom desse to strategiane.
c) Korleis har forholdet mellom nynorsk og bokmål utvikla seg i det norske samfunnet?
II Litteratur
Ta utgangspunkt i to eller fleire litterære verk som er gjennomgått på kurset. Peik på og vurder måtar identitetsproblematikken kjem til uttrykk på.
(Litterære verk kan vere romanar, noveller eller dikt.)"
Her er forresten eksamensoppgåvene (tre timars eksamen):
"Kandidaten skal svare på alle oppgåvene.
I Språk
a) Gje eksempel på nokre dialektskilnader (”målføremerke”) i norsk.
b) Ivar Aasen og Knud Knudsen representerer to hovudstrategiar i norsk språknormering: målreising og fornorsking. Gjer kort greie for hovudskilnaden mellom desse to strategiane.
c) Korleis har forholdet mellom nynorsk og bokmål utvikla seg i det norske samfunnet?
II Litteratur
Ta utgangspunkt i to eller fleire litterære verk som er gjennomgått på kurset. Peik på og vurder måtar identitetsproblematikken kjem til uttrykk på.
(Litterære verk kan vere romanar, noveller eller dikt.)"
23 juni 2005
Ordbøker i regnet
Det kan berre regne så mykje det vil. Eg sit her nemleg med ein haug med nye ordbøker. Vel, nye og nye. Eigentleg er det tale om to posar med "utdaterte" ordbøker; ordbøkene kjem frå ein kollega som nett gjekk av for aldersgrensa.
Omsider har eg m.a. fått Øverlands blå riksmålsordliste, både fyrste og andre utgåva. Og her er ulike utgåver av ordbøker som fylgjer ulike variantar av 1938- og 1959-rettskrivinga. Snadder.
Omsider har eg m.a. fått Øverlands blå riksmålsordliste, både fyrste og andre utgåva. Og her er ulike utgåver av ordbøker som fylgjer ulike variantar av 1938- og 1959-rettskrivinga. Snadder.
21 juni 2005
Fast stilling
Det er ikkje kvar dag ein får fast stilling. Men i dag fekk eg altså det, for fyrste gong, med tittel "fyrsteamanuensis".
Utlysinga av stillinga stod forresten "her". Eg byrjar fyrst i januar 2006; skal vere i postdok-stipendet ut desember. Og når eg byrjar vil eg sjølvsagt vere påpasseleg med at det står "fyrsteamanuensis" og ikkje "førsteamanuensis" på døra.
Utlysinga av stillinga stod forresten "her". Eg byrjar fyrst i januar 2006; skal vere i postdok-stipendet ut desember. Og når eg byrjar vil eg sjølvsagt vere påpasseleg med at det står "fyrsteamanuensis" og ikkje "førsteamanuensis" på døra.
15 juni 2005
Intern strid
Det skulle i løpet av juni verte halde årsmøte i Rørsla for sterke verb. Men den seinare tida har det vore ein del strid i rørsla, så årsmøtet ligg litt i det blå.
Striden i sterkverb-rørsla har likevel ikkje gått så langt som striden i visse fraksjonar av "høgnorskrørsla". Ikkje nok med at fraksjonen som tapte slaget om bladet "Vestmannen" laga eit nytt blad dei kalla for "Målmannen". No har òg "Målmannen" vorte offer for fraksjonering. Kanskje får vi endå eit blad? "Myrmannen"?
Kannibalisme er ingen sunn aktivitet, og han er heller ikkje så underhaldande som årsmøtet i Borkne for nokre år sidan. Då var der mykje sunn og god galskap. Ja, det var tider det.
Lurer forresten på kven som har skrive om bladet "Målmannen" og "Vestmannen" i Wikipedia.
Striden i sterkverb-rørsla har likevel ikkje gått så langt som striden i visse fraksjonar av "høgnorskrørsla". Ikkje nok med at fraksjonen som tapte slaget om bladet "Vestmannen" laga eit nytt blad dei kalla for "Målmannen". No har òg "Målmannen" vorte offer for fraksjonering. Kanskje får vi endå eit blad? "Myrmannen"?
Kannibalisme er ingen sunn aktivitet, og han er heller ikkje så underhaldande som årsmøtet i Borkne for nokre år sidan. Då var der mykje sunn og god galskap. Ja, det var tider det.
Lurer forresten på kven som har skrive om bladet "Målmannen" og "Vestmannen" i Wikipedia.
14 juni 2005
Toget venta
Klokka 07.58 skal toget gå. No er klokka 07.35. Og snart kjem dei svenske studentane, dei skal hentast med stordrosje på Hatleberg. Vi skal nemleg på tur – Noreg i eit nateskal. Med bergensbanen til Myrdal, så til fots ned Flåmsdalen til Berekevam, deretter tog til Flåm, middag på Furukroa, båt til Gudvangen, buss til Voss og tog derifrå til Bergen. Ein klassikar. Alle likar den turen. Og no er det snart tid for at vi fer frå togstasjonen. Eit par studentar har alt kome. Det er sundag, og roleg ute.
Så ringjer mobiltelefonen. – Æ, det har enno ikkje kome nokon taxi til Hatleberg... Kva? Eg ringjer til Bergen Taxi: - Nei, der kom ein taxi i går. - Men det var jo I DAG, I DAG, drosja skulle kome!!! - Vel, vi sendte ein i går. Og vi har ingen stordrosje her no. Men vi kan sende vanlege drosjer. - Ja, gjer det!
Klokka går og går. Så, 07.50 kjem nokre svenskar springane. Dette ser lovande ut. Men ikkje heilt: - Der var så fåe drosjer! Det er tvilsamt om dei aller siste rekk dette! Kva sa konduktøren? Fekk du ikkje noko svar?!
Klokka vert 07.55. Ei ny gruppe studentar kjem. Men framleis manglar den siste gruppa. Eg får melding om at dei neppe kan rekke toget. Klokka vert 07.56. Ingen andre enn meg og konduktøren ute på perrongen, 200 meter lenger borte, han svarar ikkje. Kva er lurast no? Å ta heile gruppa ut av toget og vente på neste tog, eller å la ei gruppe reise til Myrdal? Så talentlaus å ikkje ha tenkt på det før! Men ingen har mobiltelefon med seg, heller, og assistenten vil ikkje ta på seg å reise til Myrdal. Klokka er 07.57. Ingen kjem. Men ingenting er over før det er over. Klokka vert 07.58. Vel, no er det eigentleg over. Klokka 07.59. Toget er klart til å gå. Konduktøren på veg til å gi signal, men eg irriterer han, står med eitt bein inne i toget og eitt bein på perrongen (har lange bein). Konduktøren kjem bort. Klokka er 08.00. Men då er dei der! Rundt hjørnet kjem ein flokk springande! No er alle her! Konduktøren seier han sjølvsagt kan vente til dei har kome fram til vogna og ombord. Og så, fem minutt over tida er vi på veg. Ut på tur!
Etterpå er sjølvsagt kursleiaren helten. På folkemunne i Sverige vart han heretter kjend som "mannen som fekk toget til å vente".
Så ringjer mobiltelefonen. – Æ, det har enno ikkje kome nokon taxi til Hatleberg... Kva? Eg ringjer til Bergen Taxi: - Nei, der kom ein taxi i går. - Men det var jo I DAG, I DAG, drosja skulle kome!!! - Vel, vi sendte ein i går. Og vi har ingen stordrosje her no. Men vi kan sende vanlege drosjer. - Ja, gjer det!
Klokka går og går. Så, 07.50 kjem nokre svenskar springane. Dette ser lovande ut. Men ikkje heilt: - Der var så fåe drosjer! Det er tvilsamt om dei aller siste rekk dette! Kva sa konduktøren? Fekk du ikkje noko svar?!
Klokka vert 07.55. Ei ny gruppe studentar kjem. Men framleis manglar den siste gruppa. Eg får melding om at dei neppe kan rekke toget. Klokka vert 07.56. Ingen andre enn meg og konduktøren ute på perrongen, 200 meter lenger borte, han svarar ikkje. Kva er lurast no? Å ta heile gruppa ut av toget og vente på neste tog, eller å la ei gruppe reise til Myrdal? Så talentlaus å ikkje ha tenkt på det før! Men ingen har mobiltelefon med seg, heller, og assistenten vil ikkje ta på seg å reise til Myrdal. Klokka er 07.57. Ingen kjem. Men ingenting er over før det er over. Klokka vert 07.58. Vel, no er det eigentleg over. Klokka 07.59. Toget er klart til å gå. Konduktøren på veg til å gi signal, men eg irriterer han, står med eitt bein inne i toget og eitt bein på perrongen (har lange bein). Konduktøren kjem bort. Klokka er 08.00. Men då er dei der! Rundt hjørnet kjem ein flokk springande! No er alle her! Konduktøren seier han sjølvsagt kan vente til dei har kome fram til vogna og ombord. Og så, fem minutt over tida er vi på veg. Ut på tur!
Etterpå er sjølvsagt kursleiaren helten. På folkemunne i Sverige vart han heretter kjend som "mannen som fekk toget til å vente".
10 juni 2005
Turoperatør
Universitetet i Bergen har for tida vitjing av 20 svenske og finlandssvenske studentar som vil studere norsk språk og litteratur. Det er rett hyggelege personar. Dei er både sosiale og pliktoppfyllande – det er ein god kombinasjon.
Sjølv er eg kursansvarleg for studentane. Det inneber mykje: lage fagleg program, halde styr på budsjett, undervise, ordne med innkvartering, skaffe kjøkkenutstyr etc. Og dessutan: å vere turoperatør. For ein skal jo oppleve ein del. I forgårs var vi t.d. på tur opp Stoltzekleiva og til Sandviksfjellet, og i går var vi på Bergen kunstmuseum og såg utstilling av Astrup-bilete, før vi seinare for på surrealistisk konsert med Oddvar Torsheim på "Nynorsk bar" (Cafe Opera). I dag har vi vore i Bryggens Museum og Rosekrantztårnet. Og på sundag fer vi med tog til Myrdal og gåtur ned Flåmsdalen. I det heile teke er det mykje praktisk. Det verste er at eg likar det. Eg går fyrst flokken gjennom gatene i Bergen sentrum med ein paraply som flagg. Fortel om hus og gater, og veit i mitt stille sinn at det er jo dette eg har drøymt om: Å vere den allvitande turist-guide som ausar ut av kunnskap for dei ikkje-anande turistane.
Sjølv er eg kursansvarleg for studentane. Det inneber mykje: lage fagleg program, halde styr på budsjett, undervise, ordne med innkvartering, skaffe kjøkkenutstyr etc. Og dessutan: å vere turoperatør. For ein skal jo oppleve ein del. I forgårs var vi t.d. på tur opp Stoltzekleiva og til Sandviksfjellet, og i går var vi på Bergen kunstmuseum og såg utstilling av Astrup-bilete, før vi seinare for på surrealistisk konsert med Oddvar Torsheim på "Nynorsk bar" (Cafe Opera). I dag har vi vore i Bryggens Museum og Rosekrantztårnet. Og på sundag fer vi med tog til Myrdal og gåtur ned Flåmsdalen. I det heile teke er det mykje praktisk. Det verste er at eg likar det. Eg går fyrst flokken gjennom gatene i Bergen sentrum med ein paraply som flagg. Fortel om hus og gater, og veit i mitt stille sinn at det er jo dette eg har drøymt om: Å vere den allvitande turist-guide som ausar ut av kunnskap for dei ikkje-anande turistane.
05 juni 2005
Rapp er snakk
(Her kjem ein liten artikkel eg skreiv for spalta "Ord om ord" i siste Dag og Tid. Artikkelen skulle handle om eit ord. Og det gjer han.)
Den viktigaste dialektrørsla i dag kjem frå musikkforma rapp. Kva er så bakgrunnen for ordet rapp?
Vi må då tilbake til slutten av 1960-talet og til det kulturelle blandingsmiljøet i New York. Eit nytt fenomen hadde oppstått, diskoteket, der midtpunktet var plateryttaren (DJ-en). Somme plateryttarar merka seg at tilhøyrarar tok til å gjere frie danseopptrinn under instrumentaldelen av songar, det ein kalla ”the break”, dvs. ‘pausen’. Desse danseopptrinna vart populære, og plateryttarane byrja då å manipulere med platene slik at pausene og pause-dansen kunne vare lenger. Dermed var grunnlaget lagt for breaking som sjølvstendig danseform. Då breakdansen kom til Noreg i 1984, med filmen ”Beat Streeet”, kunne ein eigentleg ha kalla han for ‘pause-dans’.
Sjølve rapp-musikken oppstod kring 1970, i nær samanheng med nettopp diskoteka og breakdansen. Plateryttarar ville ha fleire til å kome ut på dansegolvet, og engasjerte ein microphone controller (MC). MC-en framførte rim og vers som stod i stil med musikken og rytma, og som kunne verke engasjerande på publikum. Framføringa vart kalla rap og rappin, av det amerikansk-engelske nemninga rap som tyder ‘snakk’. I byrjinga hadde MC-en ein underordna posisjon, og han skulle skryte av plateryttaren. Etter kvart vart MC-en kalla ein rapper, og fekk all merksemda. Dermed var grunnlaget lagt for det som skulle kome – for Eminem og Side Brok.
Rapp er eit lydhermande ord som har oppstått i fleire språk. I etymologiske ordbøker for germanske språk finn vi mange av dei same tilvisingane: Rapp viser mellom anna til noko som går snøgt føre seg, til å skunde seg, til lokkerop etter ender, og til å herme etter andre sine lydar. I afro-amerikanske miljø karakteriserte rap ein spesiell stil og eit repertoar prega av det raske, av herming og av ordspel. Rapp-stilen vart utnytta musikalsk alt på 1930- og 1940-talet. Typisk er Cab Calloway med refrenget “Hi-de-hi-de-hi-de-ho” i "Minnie the Moocher", kjent frå filmen Blues Brothers.
Rapp-musikken har gått gjennom fleire fasar, teknisk og sjangermessig utvikling, og spreidd seg til resten av verda. Fyrst gjekk alt føre seg på engelsk, men på 1990-talet gjekk ein i store delar av verda over til å rappe på morsmålet. Språkskiftet vart kombinert med eit innhaldsskifte der utøvarane tok opp meir lokale og aktuelle spørsmål. Frankrike var tidlegast ut, men for norske utøvarar var det utviklinga i Sverige som var føredøme, særleg med artisten Petter.
Sjølv om det har skjedd store lokale tilpassingar av rapp-musikk, slik at nyskapinga no skjer utanfor USA, er der framleis organisatoriske og tekstkulturelle rammer som er ganske felles. Rappteksten skal framleis knytast til plateryttar-verksemd, det skal vere mogleg å danse til rapp, og rapptekstane viser påfallande likskapar når det gjeld val av emne og språkhandlingar. Kanskje nettopp strenge rammer gir friske resultat? I alle fall har rapp vore med på å forfriske lyrikken, og jamvel gitt rimbruk ein renessanse. Ein god del norsk rapp er dårleg, men det kjem faktisk noko bra snakk òg.
For framleis er det snakke ein gjer. Gode rapparar kan nemleg ikkje syngje.
Den viktigaste dialektrørsla i dag kjem frå musikkforma rapp. Kva er så bakgrunnen for ordet rapp?
Vi må då tilbake til slutten av 1960-talet og til det kulturelle blandingsmiljøet i New York. Eit nytt fenomen hadde oppstått, diskoteket, der midtpunktet var plateryttaren (DJ-en). Somme plateryttarar merka seg at tilhøyrarar tok til å gjere frie danseopptrinn under instrumentaldelen av songar, det ein kalla ”the break”, dvs. ‘pausen’. Desse danseopptrinna vart populære, og plateryttarane byrja då å manipulere med platene slik at pausene og pause-dansen kunne vare lenger. Dermed var grunnlaget lagt for breaking som sjølvstendig danseform. Då breakdansen kom til Noreg i 1984, med filmen ”Beat Streeet”, kunne ein eigentleg ha kalla han for ‘pause-dans’.
Sjølve rapp-musikken oppstod kring 1970, i nær samanheng med nettopp diskoteka og breakdansen. Plateryttarar ville ha fleire til å kome ut på dansegolvet, og engasjerte ein microphone controller (MC). MC-en framførte rim og vers som stod i stil med musikken og rytma, og som kunne verke engasjerande på publikum. Framføringa vart kalla rap og rappin, av det amerikansk-engelske nemninga rap som tyder ‘snakk’. I byrjinga hadde MC-en ein underordna posisjon, og han skulle skryte av plateryttaren. Etter kvart vart MC-en kalla ein rapper, og fekk all merksemda. Dermed var grunnlaget lagt for det som skulle kome – for Eminem og Side Brok.
Rapp er eit lydhermande ord som har oppstått i fleire språk. I etymologiske ordbøker for germanske språk finn vi mange av dei same tilvisingane: Rapp viser mellom anna til noko som går snøgt føre seg, til å skunde seg, til lokkerop etter ender, og til å herme etter andre sine lydar. I afro-amerikanske miljø karakteriserte rap ein spesiell stil og eit repertoar prega av det raske, av herming og av ordspel. Rapp-stilen vart utnytta musikalsk alt på 1930- og 1940-talet. Typisk er Cab Calloway med refrenget “Hi-de-hi-de-hi-de-ho” i "Minnie the Moocher", kjent frå filmen Blues Brothers.
Rapp-musikken har gått gjennom fleire fasar, teknisk og sjangermessig utvikling, og spreidd seg til resten av verda. Fyrst gjekk alt føre seg på engelsk, men på 1990-talet gjekk ein i store delar av verda over til å rappe på morsmålet. Språkskiftet vart kombinert med eit innhaldsskifte der utøvarane tok opp meir lokale og aktuelle spørsmål. Frankrike var tidlegast ut, men for norske utøvarar var det utviklinga i Sverige som var føredøme, særleg med artisten Petter.
Sjølv om det har skjedd store lokale tilpassingar av rapp-musikk, slik at nyskapinga no skjer utanfor USA, er der framleis organisatoriske og tekstkulturelle rammer som er ganske felles. Rappteksten skal framleis knytast til plateryttar-verksemd, det skal vere mogleg å danse til rapp, og rapptekstane viser påfallande likskapar når det gjeld val av emne og språkhandlingar. Kanskje nettopp strenge rammer gir friske resultat? I alle fall har rapp vore med på å forfriske lyrikken, og jamvel gitt rimbruk ein renessanse. Ein god del norsk rapp er dårleg, men det kjem faktisk noko bra snakk òg.
For framleis er det snakke ein gjer. Gode rapparar kan nemleg ikkje syngje.
01 juni 2005
Eldrebølgja
Ein gong i året vert ein eldre. Gratulasjonar på morgonkvisten tydar på at ein har klart det i år òg. Jau, då. Gratulasjonsobjektet tek elles imot fleire kommentarar t.d. på Nattjazz i kveld.
Apropos alder: Sidan folk på nokonogtredve stort sett ikkje er i bloggosfæren, er det interessant å merke seg korleis den generasjonen reagerer på bloggeri. Nokre e-brev kan illustrere det. Døme 1 (den syrlege moralist): "Hei bloggis! Det er fint at framståande forskarar dyrkar det uvesentlege utan å skjemmast." Døme 2 (den overraska): "Hepp, jaggu er du ungdommeleg! Fin blogg, delikat og smakfull i det ytre." Døme 3 (pedagogen nett komen heim frå festival): "Mykje ladd om debut og porno i starten der, men veldig morsomt og bra." Ein kan altså konstatere at generasjon X har ei liberal haldning til dette.
Apropos alder: Sidan folk på nokonogtredve stort sett ikkje er i bloggosfæren, er det interessant å merke seg korleis den generasjonen reagerer på bloggeri. Nokre e-brev kan illustrere det. Døme 1 (den syrlege moralist): "Hei bloggis! Det er fint at framståande forskarar dyrkar det uvesentlege utan å skjemmast." Døme 2 (den overraska): "Hepp, jaggu er du ungdommeleg! Fin blogg, delikat og smakfull i det ytre." Døme 3 (pedagogen nett komen heim frå festival): "Mykje ladd om debut og porno i starten der, men veldig morsomt og bra." Ein kan altså konstatere at generasjon X har ei liberal haldning til dette.
31 mai 2005
Opprop
Stundom får eg e-brev om å skrive under på opprop. No er der to saker som fleire bør skrive under:
Fyrst eit opprop mot regjeringsframlegg om romavlytting. Framlegget inneber høve til meir intensiv overvaking av kriminelle, men òg meir overvaking av politiske aktivistar. I så måte står det om viktige verdiar i høve til ytringsfridom og rettstryggleik. Framlegget frå regjeringa skal handsamast av justiskomiteen på Stortinget onsdag 1. juni og i Stortinget i løpet av juni. Så dette hastar.
Det andre er oppropet "Stopp salget av bergenserne!". Det er imot planane til Bergen kommune om å inngå eit samarbeid med Clear Channel om digre reklameplakatar på 500 busskurs, 15–20 montrar og offentlege toalett 15 år fram i tid. No er ikkje tittelen på oppropet heilt god her. Det er no ein gong bergensarane sjølv som er det største trugsmålet mot Bergen. Hugs på at det var innflyttarar som redda Bryggen, bergensarane ville rive heile greia på 1950-talet. Men med tanke på desse plakatane over heile Bergen ser eg stort på det med tittelen.
Fyrst eit opprop mot regjeringsframlegg om romavlytting. Framlegget inneber høve til meir intensiv overvaking av kriminelle, men òg meir overvaking av politiske aktivistar. I så måte står det om viktige verdiar i høve til ytringsfridom og rettstryggleik. Framlegget frå regjeringa skal handsamast av justiskomiteen på Stortinget onsdag 1. juni og i Stortinget i løpet av juni. Så dette hastar.
Det andre er oppropet "Stopp salget av bergenserne!". Det er imot planane til Bergen kommune om å inngå eit samarbeid med Clear Channel om digre reklameplakatar på 500 busskurs, 15–20 montrar og offentlege toalett 15 år fram i tid. No er ikkje tittelen på oppropet heilt god her. Det er no ein gong bergensarane sjølv som er det største trugsmålet mot Bergen. Hugs på at det var innflyttarar som redda Bryggen, bergensarane ville rive heile greia på 1950-talet. Men med tanke på desse plakatane over heile Bergen ser eg stort på det med tittelen.
30 mai 2005
To disputasar på fredag
Fyrstkomande fredag 3. juni disputerer to gode kjenningar. Her i Bergen disputerer Heming Gujord med avhandling om Olav Duun og Juvikfolke. I Oslo disputerer Unn Røyneland om dialektvariasjon på Røros og i Tynset. På denne sida kan du laste ned avhandlinga til Unn.
Men det var dumt at dei absolutt skulle disputere på same dagen.
Men det var dumt at dei absolutt skulle disputere på same dagen.
28 mai 2005
27 mai 2005
Sandnes morra blues
Eg kjenner ein del hyggelege folk frå Sandnes. Dei snakkar treigt og eg tenkjer treigt, evt. på andre ting, så det går bra. Det var dessutan i Sandnes at eg for fyrste gongen var vitne i ei rettssak. Saka var reist av Mållaget mot Sandnes kommune og galdt ulovleg blanding av nynorskklassar og bokmålsklassar.Mållaget vann rettssaka. Sandnes kommune sa deretter at dei ville respektere domen. Eg hadde til og med møte på Flesland lufthamn med ein av dei leiande byråkratane, Ingvar Torsvik. Vi sat oppe på kafeen på toppen (over kontrollpunkta), eg har aldri brukt å sitje der oppe, fint forresten der, sjølv om kaffien ikkje var topp, i alle fall sat vi der og snakka om kva ein skulle gjere framover i Sandnes. Det var snakk om målbruksplan og det eine med det andre. Han skreiv ned nokre punkt på eit ark, og sa at no hadde vi "dialog". Så anka Sandnes kommune. Og alt snakket på Flesland var gløymt, tydelegvis. Anken frå kommunen vart kjend i påska, på ein av dei ettermiddagane det var sol. Nuvel. Men Mållaget vann igjen, og det var for nokre dagar sidan. Men så i dag får eg høyre frå Egil Astad i Sandnes mållag at Sandnes kommune ankar nok ein gong. Denne gongen til Høgsteretts kjæremålsutval.
Til Sandnesposten seier den mannen eg møtte på Flesland, Ingvar Torsvik, at nynorsken vil tape på sigeren til Mållaget. For dersom nynorskelevar skal få eige gruppe, "risikerer en fort at det ikke vil være nok foresatte som velger bokmål som hovedmål for sine barn".
Eg ser ikkje heilt problemet her.
Til Sandnesposten seier den mannen eg møtte på Flesland, Ingvar Torsvik, at nynorsken vil tape på sigeren til Mållaget. For dersom nynorskelevar skal få eige gruppe, "risikerer en fort at det ikke vil være nok foresatte som velger bokmål som hovedmål for sine barn".
Eg ser ikkje heilt problemet her.
26 mai 2005
UFOar og Bergen som heilag stad
Førre veke var eg på ein disputas om UFO-miljøet i Bergen. Doktoranden hadde granska UFO-entusiastane i bergensgruppa av NETI. Rett nok fekk doktoranden ein god del pepar frå opponenten, den legendariske Mikael Rothstein (som forresten stilte i ein raudstripa genser og ikkje i dress og slips). Men emnet er interessant, og eg noterte at i bergensområdet er det Lysekloster som er staden dersom ein vil sjå UFOar. I Noreg er det Hessdalen (mellom Røros og Trondheim) som er "stargate", der vil ein sjå UFOar. NETI arrangerer visstnok ekskursjonar dit. Nøkterne vitskapsfolk snakkar om ei ny lyskjelde der. Men UFO-entusiastane veit sjølvsagt at CIA prøver å dekkje over det som eigentleg skjer! Ein som heiter Rune Øverby meiner at Hessdalen vil spele ei sentral rolle i den komande "jordtransformasjonen". Øverby har forresten gjort intervju med folk som har møtt UFOar. Særleg interessant er ein zeta-talk om "dei grå". "Dei grå" er ein art som kjem frå stjernesystemet Zeta Reticulis; det er dei som kidnappar folk for å take genetiske prøver. "Dei grå" har spesielle romskip som gjer at dei klarer å flyge frå Zeti Reticulis til Jorda på om lag to timer. Vi får vite at i 1947 var det ein bonde som såg dei grå, men som fekk ein lastebil frå dei militære for å halde kjeft.
Men det var dette med stader. I det internasjonale New Age-miljøet meiner ein at stader som Sedona og Esalen i USA, Glastonbury i England og Findhorn i Skottland er heilage, pga. energibanene. Her er det Bergen kjem inn. I det bergenske New Age-miljøet veit ein sjølvsagt at òg Bergen er ein heilag stad – ja Bergen er i seg sjølv eit chakrasystem! Tanken er om lag slik (skriv m.a. Sigrid Elise Sylte i hovudoppgåva si) : Det finst som kjent sju chakra, og dei sju fjella i Bergen symboliserer heile chakrasystemet. Gjennom desse fjella vert det tiltrekt mykje energi frå verdsrommet, og den energien verkar så inn på humøret til folk. Dersom der er dårleg energi, verkar den særleg sterkt i Bergen, og dersom det er god energi, verkar den særleg sterkt. Så Bergen er ein sterk by å bu i – slett ikkje for sensitive personar. Likeins fungerer alt regnet som Bergen er velsigna med, reinsande. Når du ser ut på regnet som tilfeldigvis veltar seg over Bergen nett no, veit du altså at det er tale om ein reinsingsprosess, og den prosessen gjer godt, sjølv om han kan vere smertefull.
Men Bergen er då heller ikkje for sensitive personar.
I tillegg til Bergen er altså Lysekloster ein heilag stad. Det gjeld ikkje berre for UFO-folket. Også satanistane bruker Lysekloster som sin stad. Men det er vel kanskje feil å tale om ein "heilag" stad for dei...
25 mai 2005
Rørsla for å gjere svake verb sterke
Etter at eg i går nemnte Rørsla for å gjere svake verb sterke, har nokre snakka saman, og det skal i byrjinga av juni vere årsmøte i Rørsla. For fyrste gong på fleire år! Årsmøtestad vert kunngjord seinare. I samband med årsmøtet tek Rørsla sikte på å lage ei liste over:
1) fem ord som BØR gjerast sterke,
2) fem ord som i festlege lag KAN gjerast sterke.
Framlegg til kamp-verb kan sendast til denne bloggen.
1) fem ord som BØR gjerast sterke,
2) fem ord som i festlege lag KAN gjerast sterke.
Framlegg til kamp-verb kan sendast til denne bloggen.
24 mai 2005
Nur für Wissenschaftlers
Undertittel: Porno og sterke verb
Det har som kjent kome ei pornografisk side på Internett med bilettekst på nynorsk. Her det eigentleg tale om ei over 30 år gamal sak. Det var nemleg i 1971 at Einfrid Perstølen på talarstolen under landsmøtet åt Noregs Mållag etterlyste pornografi på nynorsk. Og no har altså ein sotrabu på 25 år teke opp hansken frå 1971.
Før vi kjem til sjølve saka (vi er sjølvsagt ikkje pornografar og kjem til saka med ein gong), kan det høve å sjå litt på kva Ivar Aasen gjorde. I dag fekk eg nemleg høyre av godt informerte kjelder at ein stad, gøymt bak støvete kasser inne i eit arkiv, ligg der ei liste Ivar Aasen laga over tabu-ord. Desse tabuorda går særleg på seksualitet, og er, naturleg nok, dei saftigaste og djervaste som tenkjast kan på området. Ein må gå ut frå at Aasen noterte slike tabuord, slik han noterte andre ord, og at det ein stad finst ei liste med desse orda. Og ein vakker dag får nok ein filolog tak i den lista, og kan slå seg fram som den frimodige og folkelege, slik ein folklorist gjorde på 1970-talet då han fekk eit forlag til å publisere erotiske norske eventyr. Desse erotiske eventyra hadde vorte haldne tilbake for folk flest av moralske grunnar. Rett nok hadde dei vorte publiserte over hundre år tidlegrare, men då på tysk, i eit tysk vitskapleg tidsskrift for folkloristar. Folkloristen som eg snakka med i kantina i dag, fortel at det jamvel stod ei åtvaring framføre eventyra: „Nur für Wissenschaftlers“. Asbjørnsen, som samla inn desse eventyra, gjorde suksess i selskapslivet med å fortelje grove erotiske eventyr til damer frå den høgare borgarskapen. Kompanjong Moe la derimot ein dempar på den skriftlege erotikken.
Saka her er likevel ikkje pornografi. Saka er i staden, som ho ofte er i målsamanhengar, den forma for nynorsk som vert brukt. For kva er det den unge pornografen – som Noregs Mållag, av alle, har hylla og reklamert for - kva er det han skriv? Jau, les vi i BA, han skriv om ei jente at ho "sug kuk". Som Finn Tokvam med rette peikar på, i nynorsk heiter det "syg"!
Dette fører oss så vidare til ei rørsle som var aktiv for nokre år sidan, nemleg rørsla for å gjere svake verb sterke. Den rørsla engasjerte seg særleg for eit ord som ein meinte skulle bøyast som "suge". Det er det såkalla "p-"-ordet. Det skulle då bøyast slik: i presens "pyl", i preteritum "paul" og i perfektum partisipp "har pole". Diverre har eg høyrt lite frå den rørsla dei siste åra, men sidan vi var inne på eit emne som ikkje var direkte irrelevant i denne samanhengen, tenkte eg det kunne vere eit poeng å nemne dette.
Det har som kjent kome ei pornografisk side på Internett med bilettekst på nynorsk. Her det eigentleg tale om ei over 30 år gamal sak. Det var nemleg i 1971 at Einfrid Perstølen på talarstolen under landsmøtet åt Noregs Mållag etterlyste pornografi på nynorsk. Og no har altså ein sotrabu på 25 år teke opp hansken frå 1971.
Før vi kjem til sjølve saka (vi er sjølvsagt ikkje pornografar og kjem til saka med ein gong), kan det høve å sjå litt på kva Ivar Aasen gjorde. I dag fekk eg nemleg høyre av godt informerte kjelder at ein stad, gøymt bak støvete kasser inne i eit arkiv, ligg der ei liste Ivar Aasen laga over tabu-ord. Desse tabuorda går særleg på seksualitet, og er, naturleg nok, dei saftigaste og djervaste som tenkjast kan på området. Ein må gå ut frå at Aasen noterte slike tabuord, slik han noterte andre ord, og at det ein stad finst ei liste med desse orda. Og ein vakker dag får nok ein filolog tak i den lista, og kan slå seg fram som den frimodige og folkelege, slik ein folklorist gjorde på 1970-talet då han fekk eit forlag til å publisere erotiske norske eventyr. Desse erotiske eventyra hadde vorte haldne tilbake for folk flest av moralske grunnar. Rett nok hadde dei vorte publiserte over hundre år tidlegrare, men då på tysk, i eit tysk vitskapleg tidsskrift for folkloristar. Folkloristen som eg snakka med i kantina i dag, fortel at det jamvel stod ei åtvaring framføre eventyra: „Nur für Wissenschaftlers“. Asbjørnsen, som samla inn desse eventyra, gjorde suksess i selskapslivet med å fortelje grove erotiske eventyr til damer frå den høgare borgarskapen. Kompanjong Moe la derimot ein dempar på den skriftlege erotikken.
Saka her er likevel ikkje pornografi. Saka er i staden, som ho ofte er i målsamanhengar, den forma for nynorsk som vert brukt. For kva er det den unge pornografen – som Noregs Mållag, av alle, har hylla og reklamert for - kva er det han skriv? Jau, les vi i BA, han skriv om ei jente at ho "sug kuk". Som Finn Tokvam med rette peikar på, i nynorsk heiter det "syg"!
Dette fører oss så vidare til ei rørsle som var aktiv for nokre år sidan, nemleg rørsla for å gjere svake verb sterke. Den rørsla engasjerte seg særleg for eit ord som ein meinte skulle bøyast som "suge". Det er det såkalla "p-"-ordet. Det skulle då bøyast slik: i presens "pyl", i preteritum "paul" og i perfektum partisipp "har pole". Diverre har eg høyrt lite frå den rørsla dei siste åra, men sidan vi var inne på eit emne som ikkje var direkte irrelevant i denne samanhengen, tenkte eg det kunne vere eit poeng å nemne dette.
Debutere
Det er mykje ein kan seie om det å debutere, men eg skal unngå å gjere lesaren forlegen, og nøye meg med å slå fast at dette er min debut som bloggar. Og kva så? spør du. Kvifor dette intimitetstyranniet gjennom offentlege dagbøker – noko så pinleg! Og kven bryr seg eigentleg?
Ute regnar det som vanleg. I korridoren utanfor døra traskar professorar og fyrsteamanuensar tungt forbi. Gjennom vindauget, på hi sida av atriet, ser eg studinene svinsar lett bortover sin korridor, på veg til lesesal eller snakking i sofakroken. På Mållagslista diskuterer dei nynorsk pornografi. På eposten kjem det ebrev frå svenskar. Dei skal eg ha eit sommarkurs for i juni. Og nede i Berrrrrgen sentrum går sikkert dei innfødde inn ein stad og kjøper fiskepudding eller pølser som dei stappar i seg, nøgde med seg sjølve, som vanleg, utan tanke på at eg altså sit her og debuterer som bloggar.
Så kva er poenget? Kven bryr seg? Og – utanom Olaug Nilssen – har eigentleg desse bloggane lesarar?
Denne bloggen byrjar altså med ein del modifikasjonar. Kva som skal vere poenget med bloggen, kjem eg tilbake til.
Ute regnar det som vanleg. I korridoren utanfor døra traskar professorar og fyrsteamanuensar tungt forbi. Gjennom vindauget, på hi sida av atriet, ser eg studinene svinsar lett bortover sin korridor, på veg til lesesal eller snakking i sofakroken. På Mållagslista diskuterer dei nynorsk pornografi. På eposten kjem det ebrev frå svenskar. Dei skal eg ha eit sommarkurs for i juni. Og nede i Berrrrrgen sentrum går sikkert dei innfødde inn ein stad og kjøper fiskepudding eller pølser som dei stappar i seg, nøgde med seg sjølve, som vanleg, utan tanke på at eg altså sit her og debuterer som bloggar.
Så kva er poenget? Kven bryr seg? Og – utanom Olaug Nilssen – har eigentleg desse bloggane lesarar?
Denne bloggen byrjar altså med ein del modifikasjonar. Kva som skal vere poenget med bloggen, kjem eg tilbake til.
Abonner på:
Innlegg (Atom)