Samlaget og språksmaken

Sjølvsagt har Bjørn Kvalsvik Nicolaysen rett når han går ut mot Samlaget si manglande satsing på klassikarar. Samstundes har ein Klassekamp-journalist drive og ringt rundt om måten Samlaget normerer nynorsken på. Og for å vere ærleg: Den siste saka er eigentleg mest interessant.

Fyrst pliktløpet: Det er naturlegvis ikkje slik at det er rettskrivinga som avgjer om nynorsken skal ha framgang eller ikkje, og eg er heller ingen arkaiserande mørkemann, og er heller ikkje imot at Samlaget får statsstøtte. Så eg vil ikkje gå inn i nokon allmenn populistisk kampanje mot Samlaget, for nynorsken treng eit sterkt forlag som kan tenkje strategisk på mange område.

Likevel: Kvifor skal Samlaget i lærebøkene sine bruke ein nynorsknormal der ein som oftast legg seg mest mogleg mot bokmålet? Ved jamstelte lærebokformer vel Samlaget helst former som "komme" i staden for "koma", "først" i staden for "fyrst" og "skole" i staden for "skule".

Motspørsmål: Vel, kvifor skal ein ikkje kunne gjere det?

Svar: Det er ein prinsipiell skilnad mellom lærebokspråket og det skjønnlitterære språket. I lærebøkene er det "normalen" som skal råde, og på bakgrunn av den pressa situasjonen nynorsken er i og på bakgrunn av manglande rettskrivingstame hos ny norskelevane, er det ikkje rett å gå mest mogleg nær bokmålet i lærebøkene. I skjønnlitteraturen må det vere fritt fram, det er noko anna. Lærebøkene kjem i ei særstilling.

Underbygging: For eit par veker sidan, i ein Jack og Jones-butikk av alle plassar, trefte eg ei som driv og omset lærebøker frå bokmål til nynorsk, og ho får melding frå forlagsdama i Oslo om at dei skal bruke slike former som Samlaget bruker. Dette minner meg om det nokon i Utdanningsavdelinga ved UiB sa då ein god kjenning av meg omsette studiekatalogen til nynorsk, og brukte a-infinitiv, - det var for "ekstremt". Poenget er altså at Samlaget har stor påverknadskraft i nynorsknormeringa også overfor andre forlag, som alle er plasserte i Oslo. Det skaper ein normeringssirkel der ein tilpassar nynorsken til det ein trur er språksmaken til folk i Oslo som eigentleg ikkje likar nynorsk.

Snø

Av og til hender det at snøen fell, og at han fell stille. Det skjer sjeldan i Bergen, men når det skjer, er det eit lite under. 16-åringane i Dollie laga ei god setning for det: "Nysnøen laver ned, alt hva du kan se, er det hvite teppet over alt." No snør det ikkje, men snøen ligg der, og alt er berre lyst og annleis. Eg går ut og hentar skia, tek dei fram frå lageret under altanen, for i kveld, onsdagskvelden, bør det vere tid for ski, tenkjer eg. Katten spring etter meg, nyfiken, har jo aldri sett snø før desse siste dagane. Eg kastar litt snø på katten, han prøver å fange snøfnugga, jafsar etter dei med labben, eg kastar litt meir snø på han, og han bykser etter. Deretter går eg ut i hagen, kvit plen, kvitt tre, kvitt gjerde. Så går eg inn att, fyrer i omnen, unnlet å svare på telefonen. Ute lysnar det, meir og meir lysnar det, og eg vert ståande ved vindauget og sjå ut.