Den viktigaste endringa gjeld karaktersetjinga og vektinga av hovudmål og sidemål. Det ein vil gjere, er å svekkje krava til sidemål når det gjeld fagleg omfang og fagleg kvalitet, og likeins svekkje karaktergivinga i sidemålet.
Karaktersystemet
Det mest yttarleggåande framlegget er éin samla karakter i norsk, og berre trekkeksamen i sidemål på vidaregåande. Som argumentasjon for den ordninga bruker ein Wenche Rønning frå Nordlandsforskning sin evalueringsrapport frå forsøk ved Fana gymnas og Kongsbakken vgs. Det er verdt å stoppe litt opp ved denne tendensiøse rapporten. Fleire har slakta rapporten, fordi den metodisk ikkje held mål. Det er her tale om å måle effekt av eit forsøk, lenge etter at forsøket er sett i gang, utan å vite noko om førsituasjonen. Ein har heller ikkje samanlikningsgrupper eller kontrollgrupper. Det rapporten bruker, er eigenrapportering frå lærarar og elevar, og Rønning tek alt som lærarane seier, for god fisk. I Nordlys 2.10. har underteikna ein artikkel om saka. I alle tilfelle: Udir viser i si grunngiving til forsøk med éin karakter i norsk ved sju vgs, hevdar at erfaringane er positive, og bruker Nordlandsforskning sin rapport som underlag (jamvel om rapporten berre tek føre seg to skular, og jamvel om rapporten er verdilaus). Udir nemner heller ikkje noko om at elevane hadde tre karakterar i vg 3.
I tillegg har ein ulike framlegg som dreier seg om å ha to standpunktkarakterar, ein i skriftleg og ein i munnleg, både på grunnskulen og vidaregåande, eller å ha éin norskkarakter i grunnskulen pluss ein sidemålskarakter i vg2 og ein hovudmålskarakter i vg3. Der er òg ulike framlegg som går på eksamensordning, anten eksisterande ordning, ei ordning med berre hovudmålseksamen eller ei ordning med eksamen i både hovudmål og sidemål same dagen.
Argumentasjonen er at ein vil ha mindre vektlegging av sidemålet.
Kvifor ein skal ha eigen karakter i munnleg, samtidig som ein argumenterer for at det munnlege og skriftlege går meir inn i kvarandre gjennom samansette tekstar, er ikkje godt å seie.
Svekking av sidemålsopplæringa
Udir vil skilje mellom kompetansemål i hovudmål og sidemål. Ein skal etter ungdomsskulen:
• uttrykke seg med et variert ordforråd og mestre formverk, ortografi og tekstbinding på hovedmålet
• uttrykke seg med et funksjonelt ordforråd og mestre sentrale regler i formverket på sidemålet
Etter vgs skal ein:
• uttrykke seg med et presist og variert ordforråd og mestre de språklige formkravene på hovedmålet
• uttrykke seg med et funksjonelt ordforråd og god språkføring, og mestre sentrale regler i formverk og ortografi på sidemålet1
Denne reduksjonen av kompetansekrava er i tråd med det Udir tidlegare har vilja, men i strid med gjeldande spåkpolitikk åt regjeringa, jf. intensjonane i stortingsmeldingane Mål og meining og Språk bygger broer, og inneber samla sett ei svekking av nynorsken som er sidemålet for dei fleste.
Det er elles interessant å notere at ein i innleiinga grunngir opplæring i hovudmålet med "å styrke elevens språklige trygghet og identitet", medan sidemålet skal "utvikle elevens språkforståelse og gi et grunnlag for mestring av begge målformene i samfunns- og yrkesliv". Det er her tale om ei instrumentell og avgrensa forståing av tilhøvet mellom nynorsk og bokmål, og den er tydelegvis symptomatisk for måten dei tilsette i Utdanningsdirektoratet ser på språksituasjonen i Noreg.
Prosessen vidare
Det Udir no gjer, er å sende saka til Kunnskapsdepartementet som så skal sende eit dokument ut til høyring.
